|
|
www.mevzuattakip.com.tr |
18 Ekim 2025 tarih ve 33051 sayılı Resmi Gazete’de “Kurakçıl Peyzaj Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar” yayınlandı. Cumhurbaşkanı Kararı ile olarak yayınlanan düzenleme; su verimliliği, iklim uyumu ve bakım maliyetlerinin azaltılması hedefleriyle kentsel yeşil alanlarda yeni standartlar getiriyor. Konunun detayları ile belediyelerin rolü ve yükümlülükleri haberimizde... - 18.10.2025
Karar, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi m.435/A uyarınca alınmış olup 17 Ekim 2025 tarihini taşır, yayımı tarihinde yürürlüğe girer; yürütme görevi Tarım ve Orman Bakanı’na verilmiştir. Metin; tanımlar, genel esaslar, tasarım–sulama planlaması, veri izleme sistemi, bitki türü listesi ve geçiş hükümlerini içerir. Ekinde “Peyzaj İzleme Formu (EK-1)” vardır.
Esas ve Usuller ile neler değişiyor?
Usul ve Esaslar; meskûn mahaldeki kamusal açık-yeşil alanlar ile yarı özel açık-yeşil alanlarda su kaynaklarının etkin ve verimli kullanımını, yerel ekolojik koşullara uyumu ve dirençli kent peyzajının oluşturulmasını hedeflemektedir. Bu çerçevede kurakçıl peyzaj yaklaşımı temel ilke olarak benimsenmiştir.
Bitkisel tasarımda, yerel iklim ve doğal vejetasyona uyumlu, su ihtiyacı düşük türlerin tercih edilmesi esastır. Zorunlu spor alanları dışındaki çim kullanımının azaltılması, alanların bitki su ihtiyacı ve kullanım yoğunluğuna göre planlı bölgelere ayrıldığı bir zonlama sistemiyle desteklenir. Buharlaşmayı azaltıp toprak sıcaklığını dengeleyen malçlama uygulamaları bu planlamanın ayrılmaz parçasıdır.
Sulamada, basınçlı ve otomasyonlu sistemler esas alınır; içme-kullanma suyu şebekesinden sulamadan kaçınılır. Bunun yerine, özellikle arıtılmış atıksu ve yağmur suyu gibi geleneksel olmayan kaynakların önceliklendirilmesi öngörülür. Böylece hem su tasarrufu sağlanır hem de altyapı yatırımları sürdürülebilirlik ilkeleriyle uyumlu hâle getirilir.
Uygulamanın yönetiminde, su tüketiminin ölçüm ve izleme sistemleriyle düzenli biçimde kayıt altına alınması, bakım faaliyetlerinde yenilenebilir enerjinin öncelenmesi ve yeşil altyapı bileşenlerinin kurakçıl peyzajla uyumlandırılması esastır. Sosyal donatılarda sensörlü musluk ve düşük hacimli rezervuar gibi su verimli ekipmanların kullanılması teşvik edilir; Bakanlık, meslek odaları, üniversiteler ve ilgili kurumlarla eğitim ve farkındalık faaliyetleri yürütülerek uygulamanın kurumsal kapasitesi güçlendirilir.
Tasarım ve uygulama
Sorumlu idareler; arazi etütleri ve literatür/iklim-toprak analizleriyle saha önceliklendirmesi yapacak, kullanım kararlarını (yapılar, mekânlar, konum) belirleyecek, ardından zonlama ve bitki seçimine geçecek. Bitki seçimi, Bakanlıkça onaylı kuraklığa dayanıklı tür listesine göre yapılacak; eğimli alanlarda teraslama, batı-güney bakılı sıcak alanlarda az su isteyen türler, kuzey-doğu bakılı alanlarda nem ihtiyacı daha yüksek türler tercih edilecek. Zorunlu çim kullanım alanları harici, çim en aza indirilecek.
Sulama planlaması
Sulama planlaması kapsamında, sulama programı toprak analizleri ve bitki desenine göre hazırlanır; suyun bitkiye en yüksek verimle ulaştığı zaman dilimleri tercih edilir. Bu amaçla sulama, gün ağarmadan önce ya da gün batımından hemen sonra yapılacak şekilde planlanır.
Teknik uygulamada basınçlı sulama yöntemleri ve otomasyonlu sistemler esas alınır. Kurulan sistemlerin periyodik kontrol ve bakımı yapılır (en az yılda bir), su kullanımı ise ölçüm ve izleme sistemleriyle düzenli biçimde kayıt altına alınır.
Su kaynağı seçiminde, içme-kullanma suyu şebekesi yerine geleneksel olmayan kaynaklar öncelenir; başta arıtılmış atıksu olmak üzere alternatif kaynakların kullanımı teşvik edilir. Yeraltı suyu kullanımının zorunlu olduğu hâllerde, ilgili mevzuata uygun tahsis belgesi temin edilir ve çevresel altyapı koşulları sağlanır.
Geri kazanım ilkesi gereği, yağış suları yüzeyden akışa geçmeden tutulup depolanır; oluşturulan drenaj kanalları ile toplanan sular, uygun filtrasyon sonrasında sulamada yeniden değerlendirilir. Böylece hem su tüketimi azaltılır hem de bakım maliyetleri düşürülür.
Spor tesislerinde, ilgili federasyonlarca çim kullanımının zorunlu olduğu alanlarda sulama öncelikle arıtılmış atıksu ve diğer geleneksel olmayan kaynaklardan sağlanır; içme-kullanma suyu şebekesi esas yöntem değildir. Gerekli durumlarda bu tercihleri mümkün kılacak çevresel altyapı kurulur; yeraltı suyu ihtiyacı doğarsa tahsis belgesi alınarak işlem tesis edilir.
Veri izleme sistemi
Peyzaj İzleme Sistemi’ne veri girişi her yıl Şubat ayı sonuna kadar tamamlanır. Belediyeler ve diğer sorumlu idareler, bir önceki yıla ait peyzaj uygulamaları, sulama faaliyetleri ve kullanılan su kaynaklarına ilişkin verileri sistemde kayıt altına alır. Böylece su tüketimi, kaynak dağılımı ve uygulama performansı yıllık bazda karşılaştırılabilir hâle gelir.
Millî güvenlik kapsamında görev ve yetkisi bulunan kurum ve kuruluşlar, veri giriş yükümlülüğünden muaftır. Bununla birlikte, ihtiyaç duyulan bilgiler Bakanlığın belirlediği usuller çerçevesinde bildirilir. Sisteme girilen veriler, Bakanlık bünyesinde yetkilendirilen birimler tarafından erişilebilir ve analiz edilebilir şekilde tutulur; bu da politika üretimi ve denetim kapasitesini güçlendirir.
Bitki türü listesi ve rehber
Kuraklığa, tuzluluğa ve sıcaklığa dayanıklılığı yüksek, yerel iklim ve doğal vejetasyona uyumlu bitki türleri Bakanlık onayıyla belirlenir ve yayımlanır. Liste, Kurakçıl Peyzaj Uygulamaları Rehber Dokümanı esas alınarak hazırlanır; ihtiyaç hâlinde güncellenir. Rehber, Bakanlığın resmî internet sitesinde yayımlanır ve uygulayıcı idarelerin bitki seçimi ile bakım stratejilerine doğrudan yön verir.
Geçiş hükümleri
Peyzaj İzleme Sistemi tam faaliyete geçene kadar, talep edilen veriler EK-1’deki Peyzaj İzleme Formu kullanılarak Bakanlığa gönderilir. Böylece veri akışı kesintiye uğramadan başlatılır ve sistem açıldığında kümülatif veriye hızlı bir geçiş sağlanır.
Spor tesisleri bakımından, ilgili federasyonlarca çim kullanımının zorunlu olduğu alanlar yürürlük tarihinden itibaren en geç üç yıl içinde Usul ve Esaslardaki kriterlere uyumlu hâle getirilir. Bu süre zarfında su kaynağı tercihi, otomasyon, ölçüm-izleme ve çim türü seçimi gibi başlıklar kademeli olarak dönüştürülür.
Ek: “Peyzaj İzleme Formu (EK-1)” ne istiyor?
Form; idarenin kimlik ve adres bilgileriyle başlar ve toplam peyzaj alanı, toplam yeşil alan, sulanan alan büyüklükleri ile yıllık su tüketiminin kaydını ister. Kullanılan suyun kaynak türlerine göre dağılımı (şebeke, yeraltı, yüzey, taşıma, yağmur suyu, arıtılmış atıksu vb.), sulama zamanları, basınçlı/otomatik sistem kullanımı, ölçüm-izleme altyapısı ve toprak analizlerinin varlığı ayrı kalemler hâlinde sorulur.
Bitkisel kompozisyon açısından kullanılan kurakçıl türler ve yer örtücüler, malç türleri, zonlama yapılıp yapılmadığı; mali yönetim açısından yıllık su, bakım ve enerji maliyetleri ile yenilenebilir enerji kullanım oranı kaydedilir. Dönüşüm projeleri yürütülmüşse elde edilen su-enerji-bakım tasarrufları ve geleneksel olmayan su kaynaklarına ilişkin planlar da forma eklenir. Bu veri seti, belediyelerin hem bütçesel hem çevresel performansını izlemeye imkân verir.
Belediyelerin rolü ve yol haritası
1. Kurumsal organizasyon ve sorumlular
Kentsel yeşil alanların sorumlusu olan belediyeler, Park-Bahçeler (veya ilgili) müdürlüğü içinde “Kurakçıl Peyzaj Koordinasyonu” görevini netleştirir. Fen İşleri, Su-Kanalizasyon, İmar, Zabıta ve Bilgi İşlem birimleriyle düzenli eşgüdüm tesis edilir; görev, yetki ve raporlama çizgisi yazılı hâle getirilir.
2. Plan–proje–ihale uyumu
Belediye ölçeğinde zonlama planları ve kurakçıl tür listeleri yayımlanır; yeni yapım ve bakım ihalelerinde basınçlı-otomasyonlu sulama, malçlama, yağmur suyu hasadı, arıtılmış atıksu kullanımı ve ölçüm-izleme şartları 4734 sayılı Kanun’un öngördüğü şekilde teknik şartname maddelerine dönüştürülür. Zorunlu alanlar dışındaki çim kullanımı azaltılır; mevcut alanlar için kademeli dönüşüm projeleri planlanır.
3. Su kaynağı yönetimi
İçme-kullanma şebekesinden sulama son seçenek olarak ele alınır. Öncelik, atıksu idaresiyle yapılacak protokollerle arıtılmış atıksu teminine ve yağmur suyu depolama-geri kullanım altyapısına verilir. Yeraltı suyu zorunlu olduğunda, tahsis belgesi süreçleri önceden planlanır ve çevresel altyapı şartları sağlanır.
4. İzleme ve raporlama
Yıllık veri girişi için Şubat sonuna sabitlenmiş bir takvim oluşturulur; sistem aktifleşene kadar EK-1 formu kullanılır. Su tüketimi (m³/ha), çim yüzeyi oranı, otomasyonlu/ basınçlı sulanan alan (m²), yağmur suyu ve arıtılmış atıksu payı (%) ile su-enerji-bakım maliyetleri gibi göstergeler belediye içi panolarda izlenir ve üst yönetime raporlanır.
5. Bakım ve enerji
Sulama operasyonu gün doğumu öncesi ya da gün batımı sonrası olacak şekilde vardiyalanır; yenilenebilir enerji kullanım oranı (ör. fotovoltaik beslemeli otomasyon, pompa sistemleri) artırılır. Bu yaklaşım hem su verimliliğini hem de işletme maliyetlerini iyileştirir.
6. Eğitim ve iletişim
Saha ekipleri için kısa uygulama kılavuzları ve kontrol listeleri hazırlanır; kamuya yönelik olarak “az su tüketen bitkiler” ve “doğru sulama saatleri” vurgulu bilgilendirme materyalleri yayımlanır. Böylece uygulama standartları personelde yerleşir, vatandaş bilinci güçlenir.
Takvim notu: Spor tesislerinde zorunlu çim bulunan alanlar için üç yıllık uyum süresi kritik önemdedir; gerekli altyapı ve bütçe kalemleri şimdiden yıllık yatırım programlarına alınmalıdır.
Değerlendirme
Düzenleme; su tasarrufu, bakım maliyeti ve iklim uyumu başlıklarında ölçülebilir standartlar oluşturuyor. Belediyelerin başarısı, ihale dokümanlarının hızla uyarlanması, alternatif su kaynaklarının devreye alınması ve veri-temelli yönetim kültürünün yerleşmesiyle yakından ilişkili. EK-1 ile başlayan ölçüm-izleme disiplini, kısa sürede su/enerji/işçilik tasarruflarının görünürleşmesini sağlayacaktır.
Telefon: +90 (312) 473 84 23
E-Posta: [email protected]
Adres: Çetin Emeç Bulvari Hürriyet Cad. No: 2/12 Çankaya ANKARA