|
|
www.mevzuattakip.com.tr |
Bu makalede kamu idareleri dolayısıyla da belediyeler açısından Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’nin kamu ihaleleri ilgili ne gibi kısıtlamalar getirdiği ele alınmıştır.
Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Genelgesi’nin İhaleler Açısından İçerdiği Kısıtlamalar
Salih ÜÇÜNCÜ
Başuzman
Kamu İhale Sistemi, kamu idareleri tarafından kamu hizmetlerini yerine getirmek ve halka hizmet sunmak maksadıyla gerek duyulan inşaat hizmetleri de dâhil olmak üzere mal ve hizmetlerin satın alınması sistemidir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan tüm kamu kurum ve kuruluşları, yapacakları harcamalara ilişkin mal veya hizmet alımları ile yapım işleri yönünden kapsam altına alınmıştır.
Bilindiği üzere il özel idareleri ve belediyeler ile bunların sermayesinin yarısından fazlasına veya tamamına sahip bulundukları belediye şirketleri mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na tabidirler.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın imzasıyla 17 Mayıs 2024 tarih ve 32549 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2024/47 sayılı “Tasarruf Tedbirleri” konulu Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde, kamu kaynaklarının maksadına uygun azami tasarruf prensiplerine riayet edilerek kullanılmasının her kamu kurum ve kuruluşu ile görevlisi için bir görev ve aynı zamanda bir mecburiyet olduğu belirtilmiştir.
Bu makalede kamu idareleri dolayısıyla da belediyeler açısından Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’nin kamu ihaleleri ile ilgili ne gibi kısıtlamalar getirdiğini ele alacağız.
Tasarruf Genelgesinde, tasarruf anlayışıyla kamu kurum ve kuruluşlarının harcamalarında tasarruf sağlanması, bürokratik işlemlerin azaltılması ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanımına ilişkin tedbirlerin alınmasının gerekli görüldüğü ifade edilmiştir.
Taşınmaz edinilmesi, kiralanması ve kullanılması, resmi taşıtların edinilmesi ve kullanılması, haberleşme giderleri, personel görevlendirmeleri, basın ve yayın giderleri, personel giderleri, kamu istihdamı, enerji ve su alımları gibi başlıklarda pek çok tasarruf önlemini içeren genelge ile her kademedeki yöneticiler tasarruf ilkelerinin uygulanmasından sorumlu tutularak genelgenin uygulanmasına yönelik olarak tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından gereken önlemler alınacak, her kademedeki yönetici tasarruf ilkelerinin uygulanmasından sorumlu olacak ifadeleri kullanılmıştır.
Genelgeye göre, genelge yayımlandığı tarih itibarıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından sözleşmesi imzalanmamış tüm mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri ihaleleri gözden geçirilecek, genelgeye uygun olmayan ihaleler iptal edilecektir.
17 Mayıs 2024 tarihli ve 32549 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tasarruf Tedbirleriyle İlgili 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi’nde kamu kurum ve kuruluşlarının harcamalarında tasarruf sağlanmasına, bürokratik işlemlerin azaltılmasına ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasına ilişkin tedbirlere yer verilmiştir.
Anılan Genelge’de 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na tabi veya istisna kapsamındaki alım ve ihalelerle ilgili olarak;
- İhale şartname ve sözleşmelerine idare tarafından kullanılmak üzere araç, makine, ekipman temini gibi alım ya da yapım konusuyla ilgisi olmayan unsurların dâhil edilmeyeceği,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının, yapacakları alımlarda ölçek ekonomisinden yararlanarak ihtiyaçların daha düşük maliyetlerle temini amacıyla ortak alım yoluyla tedariki yaygınlaştıracakları,
- Kamu kurum ve kuruluşları tarafından 3 yıl süreyle yurt içinde ve yurt dışında hiçbir şekilde yeni hizmet binası yapılmayacağı veya bu amaçla arsa veya arazi satın alınmayacağı,
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca 3 yıl süreyle her ne şekilde olursa olsun yeni taşıt edinilmeyeceği,
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca hizmet alımı suretiyle kullanılan mevcut taşıtların, sözleşme süresi sonunda izin alınmadan yeniden kiralanmayacağı,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının şoför ihtiyacının hizmet alımı suretiyle taşıt edinimi sözleşmelerine dayalı olarak karşılanmak yerine, öncelikle 17/3/2006 tarihli ve 2006/10194 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usuller çerçevesinde resmî görevi ifa etmek üzere taşıta ihtiyaç duyan kamu görevlilerinin görevlendirilmesi suretiyle karşılanacağı,
- Genelge kapsamında edinimine izin verilen taşıtların, kullanım süresi ve maliyet analizleri dikkate alınarak en ekonomik yöntemle temin edileceği,
- Hizmet aracı olarak kullanılacak taşıtlarda baz veya standart donanımlı, yerli ve elektrikli, binek ve station wagon cinsi taşıtlarda 1600 cc ve altındaki motor hacimli, işletme maliyetleri düşük ve ekonomik olan taşıtların tercih edileceği; ayrıca hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtlarda model yılı yeni araçlar yerine ekonomik olması durumunda binek ve station wagon cinsi taşıtlarda 10 yaşını, diğer taşıtlarda 15 yaşını doldurmamış olmak kaydıyla model yılı yeni olmayan araçlara öncelik verileceği,
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca zorunlu haller hariç olmak üzere 3 yıl süreyle büro malzemesi, makine ve teçhizat, tefrişat, bilgisayar ve donanımı ile benzeri demirbaş alımı yapılmayacağı,
- Doğalgaz ve elektrik enerjisi tedarikinde serbest tüketici kriterlerini sağlayan binalarda ihale usullerinin uygulanacağı,
- Kamu alımlarında, enerji verimliliği yüksek projeler ile enerji kullanımı düşük olan ürünlerin tercih edileceği,
- Toplu taşıma olmayan yerlerde personel servisi temininin hizmet alımı suretiyle sağlanması durumunda; ihale şartnamelerinde araç yaşı kriteri belirlenirken model yılı yeni araçlar yerine maliyet tasarrufu sağlayacak şekilde 6/2/2004 tarihli ve 2004/6801 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Kurum ve Kuruluşları Personel Servis Hizmet Yönetmeliğine uygun olarak model yılı yeni olmayan araçlara öncelik verileceği,
hususları düzenlenmiştir.
Ayrıca, Genelgenin yayımlandığı 17 Mayıs 2024 tarihi itibarıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından sözleşmesi imzalanmamış tüm mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ihaleleri gözden geçirilecek ve Genelge hükümlerine uygun olmayan ihaleler iptal edilecektir.
Gözden geçirilecek ibaresinden yukarıda genelge kapsamında saydığımız ihaleli işlerle ilgili alanlarda kamu idareleri ve belediyelerin sözleşmesi imzalanmamış ihaleleri iptal etmelerini anlamamız gerekir.
İhale Konusuyla İlgisi Olmayan Araç, Makine ve Ekipmanlar, İhale Dokümanında Yer Almayacak!
Tasarruf Tedbirleri ile ilgili olarak kamu kurumlarının 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu açısından dikkat edecekleri hususlar Kamu İhale Kurumu tarafından da değerlendirilmiş, Kurul kararıyla bu hususlar kamuoyuna duyurulmuştur.
Tasarruf tedbirlerine ilişkin 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesinde “İhale şartname ve sözleşmelerine idare tarafından kullanılmak üzere araç, makine, ekipman temini gibi alım ya da yapım konusuyla ilgili olmayan unsurların dahil edilemeyeceği” hususuna yer verilmiş olup bu Genelgenin yayımlandığı tarih itibarıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından sözleşmesi imzalanmamış tüm mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinin gözden geçirileceği ve bu Genelge hükümlerine uygun olmayanların iptal edileceği açıklanmıştı.
Bu çerçevede, konuyla ilgili olarak Kamu İhale Kurumu tarafından 27/05/2024 tarihli ve 2024/DK.D-91 sayılı Kurul kararı alınmış olup anılan karara göre;
1. 4734 sayılı Kanun kapsamındaki ihalelerin ihale dokümanlarında (idari şartname, sözleşme tasarısı, işin projesini de kapsayan teknik şartname ile birim fiyat tarifleri dahil gerekli diğer belge ve bilgilerde) sözleşme konusu işlerin kontrolü, takibi vb. amaçlarla idarenin kullanımı için alım ya da yapım konusu ile ilgisi olmayan araç, makine ve ekipmanın (kontrollük, makam hizmetleri gibi yerlerde kullanılacak araçlar, bilgisayar, telefon, tablet vb.) yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılmaması,
2. İhale dokümanlarında sözleşme konusu işlerin kontrolü, takibi vb. amaçlarla idarenin kullanımı için alım ya da yapım konusu ile ilgisi olmayan araç, makine ve ekipmanın yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılmış olan ve devam eden ihalelerde;
a) 4734 sayılı Kanunun 29 uncu maddesine göre zeyilname düzenlenerek bu yöndeki düzenlemelerin ihale dokümanlarından çıkarılması,
b) Zeyilname yapılması imkânının bulunmaması halinde söz konusu Genelge uyarınca ihalenin iptaline karar verilmesi,
Gerekmektedir.
Burada öne çıkan önemli bir husus belediye şirketleri diye tabir ettiğimiz belediyelerin sermayesinin yarısından fazlasına veya tamamına sahip bulundukları şirketlerin Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’ne tabii olup olmadığıdır?
Tasarruf Tedbirleri Genelgesi'nin "Kapsam" bölümünde mahalli idarelerle ilgili düzenleme "... il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile kurdukları birlik, müessese ve işletmeler...” şeklinde ifade dilmiştir.
Kapsamdaki bu tanımlamaların dışında bir özel hukuk tüzel kişisi olarak değerlendirilen belediye şirketleri, bu hükme göre Tasarruf Tedbirleri Genelgesi kapsamında değildir.
Sonuç niyetine!
Kamu İhale Kurumu tarafından yapılan bu izahatlar da bize gösteriyor ki kamu kaynağını kullanan yetkililerin 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde belirtilen temel ilkelere uymaları şeffaflık ve hesap verilebilirlik açısından son derece önemlidir.
İdareciler, ihale konusu işin yürütülmesi için gerekli araç-gereç dışında teknik şartnameye veya sözleşmeye konulan ve idareye maliyet yükleyen düzenlemelerden kaçınmalıdır.
Yürürlükteki ihale mevzuatına, Kamu İhale Kurulu kararlarına ve yargı içtihatlarına baktığımızda konunun tasarruf tedbirlerine konu olmasına gerek kalmadan zaten bu şekilde hareket edilmesi gerektiğini anlamak zor olmayacaktır.
İhale dokümanlarında sözleşme konusu işlerin kontrolü, takibi vb. amaçlarla idarenin kullanımı için alım ya da yapım konusu ile ilgisi olmayan araç, makine ve ekipmanın yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılmış olan ve devam eden ihalelerdeki bu yöndeki düzenlemelerin ihale dokümanlarından çıkarılması ya da ihalenin iptaline karar verilmesini öngören tasarruf tedbirleri aslında normal zamanlarda da idareler için yol gösterici olmalıdır.
Esas olan kamu kaynağını verimli ve en uygun şekilde kullanarak en iyi hizmeti en uygun fiyatlarla, idareye en az maliyetle alacak şekilde ihale işlemlerini yürütmektir.
Kamusal ihtiyaçların tedarikine ve teslim alınmasına ilişkin idare faaliyetlerinin, kamu kaynaklarını heba edecek şekilde özensizce yürütülmesini önlemek ve tabii olarak Devletin saygınlığını korumak amacıyla, kamu ihalelerinde ve sözleşme yönetimi süreçlerinde görevlendirilen kamu personeline; ilgili mevzuatın belirlediği ilke ve kuralların aksine hareket etmeleri veya yasak edilen fiil ve davranışlarda bulunmaları hallerinde idari, mali ve cezai yönlerden ciddi sorumluluklar yüklenmiştir.
Dolayısıyla kamu idarelerince gerek belediyeler gerekse belediyelerin doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinin %50’sinden fazlası veya tamamına sahip oldukları şirketler tarafından tesis edilen bir işlemde veya gerçekleştirilen bir eylemde yasal gerekler doğrultusunda hareket edilmediği takdirde, devletle vatandaş arasındaki güven ilişkileri bozulacağından, daha doğrusu vatandaşın devlete olan güveni sarsılacağından, devletle vatandaş arasına bu nifakı sokanların cezalandırılmaları (idari ve cezai sorumluluk) ve sebep oldukları maddi/manevi kayıpları karşılamaları (mali sorumluluk) kaçınılmaz olacaktır.
Yararlanılan Kaynaklar:
1. www. www.kik.gov.tr
Telefon: +90 (312) 473 84 23
E-Posta: mts@mevzuattakip.com.tr
Adres: Çetin Emeç Bulvari Hürriyet Cad. No: 2/12 Çankaya ANKARA