www.mevzuattakip.com.tr

Stratejik Yönetim ve Planlama

UYARI: Makale’nin tamamına, sitemize üye girişi yaptıktan sonra ulaşabilirsiniz. Siteye üye değilseniz, lütfen ÜYE OL butonuna tıklayarak üye olunuz. Üyelik esnasında, girilen bilgilerin şüpheli olması halinde, üyeliğiniz silinecektir.ir.

STRATEJİK YÖNETİM VE PLANLAMA

Fuat UZUN

İç Denetçi

GİRİŞ

Günümüzde birçok ülkede kamu yönetimleri hukuksal, yapısal ve yönetsel bozukluk ve eksikliklerden kaynaklanan sorunlar yaşamaktadır. Özellikle yönetsel olanlar bu sorunlar içerisinde en büyük paya sahiptir. Dünyada ve ülkemizde yaşanan hızlı değişimler, sorunları geçici tedbirlerle zamana yaymak yerine etkili ve kalıcı çözümler üretebilmek amacıyla kamu kurumlarını, uzun dönemli önlemler almaya zorlamakta ve etkili bir kamu yönetimi için stratejik düşünmenin, stratejik kararlar almanın ve stratejik yönetim süreçlerinin geliştirilmesini gerekli kılmaktadır.

Bu değişim ve gelişmenin beraberinde getirdiği sorumluluklar, kamu yönetiminde yeni arayışları gündeme getirmiştir. Kamu kurumlarının temel amacı hizmet üretmek ve üretilen hizmetin en iyi şekilde sunumunu sağlamak olduğundan hizmet sunumunu kolaylaştıracak etkin strateji ve yöntemlerin geliştirilmesi günümüzün sürekli değişen ortamı içerisinde kamu açısından zorunluluk arz etmektedir. Özellikle son yıllarda kamu yönetiminin yeniden yapılanması çerçevesinde kamu kurumlarının daha etkin ve verimli bir yapıya kavuşturularak hizmetin kalitesinin arttırılması amaçlanmakta ve çeşitli yasal düzenlemeler ile hukuki bir temel oluşturulmaya çalışılmaktadır[1]

Yapılan düzenlemelerle istenilen nihai hedef saydam, hesap verilebilir, katılımcı, performans yönetimine dayalı ve iyi yönetişim ilkeleri doğrultusunda gelişen yeni kamu yönetim anlayışının egemen kılınmasıdır.

Küresel boyutta yaşanmakta olan ve toplumsal hayatın her alanında etkilerini görmekte olduğumuz değişim ve gelişim süreci ülkemizde de bireylerin gündelik yaşantısından devletlerin yönetim sistemine kadar çok çeşitli alanlarda etkisini hissettirmektedir. Süreç yönetiminde önemli bir yol olan stratejik yönetim ve stratejik planlama, bu değişim sürecinin Türk Kamu Yönetimindeki etkilerini değerlendirmede anahtar rol oynamaktadır.

Stratejik plan bir kurumun başarısını önemli bir ölçüde etkileyebilecek önemli bir faktördür. Plansız yapılan bir işin sonucunun nereye dayanacağı belirsizdir. Plansız yapılan bir işin rotası belli olmayan bir gemi gibi nereye gideceği belli değildir. Planlı olmak, planlı çalışmak başlı başına bir başarı faktörüdür. Esasında başarının altında yatan en önemli faktörün planlı ve düzenli bir çalışma olduğu söylenebilir.

Stratejinin Tanımı

Strateji, kelime anlamı itibariyle, sevk etme, yöneltme, gönderme, götürme ve gütme demektir. Kelimenin eski Yunan generallerinden Strategos’un bilgi ve sanatına atfen kullanıldığı sanılmaktadır. Bazı kaynaklarda ise, stratejinin Latince yol, çizgi veya nehir yatağı anlamındaki stratum’dan geldiği belirtilmektedir. Kelimenin kökeni konusunda ihtilaf olmasına rağmen, genel bir yaklaşımla, her iki tanımlamanın benzer anlamlar taşıdığı söylenebilir. Bu da istikamet göstermeyle ilgidir.[2]

Stratejiyi kullananlar stratejinin özellikleri kadar stratejinin ilkelerini de dikkate alırlar. Stratejinin ilkelerini ise şöyle sıralayabiliriz.[3]

• Uzun dönemli politikalar üretme
• Güçlü olma
• Amaç-araç uygunluğu
• Kaynakların etkin ve verimli kullanımı
• Esnek ve tedbirli olma
• Yönetsel stratejinin özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
• Strateji bir analiz etme sanatıdır.
• Strateji amaçlara bağlıdır.
• Strateji işletmenin çevresiyle ilgilidir.
• Strateji gelecekle ilgilenir.
• Strateji işletmeyi harekete geçirir.
• İşletmenin faaliyet sahalarını belirler.
• Çalışanları cesaretlendirerek harekete geçirir.

Stratejik Yönetim Kavramı

Stratejik yönetim, etkili stratejiler geliştirmeye, uygulamaya ve sonuçlarının değerlendirerek kontrol etmeye yönelik kararlar ve faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir. Stratejik yönetim, stratejilerin planlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçim çabalarını; planlanan bu stratejilerin uygulanabilmesi için işletme içi her türlü tedbirin alınarak yürürlüğe konulmasını, daha sonra da yapılan çalışmaların kontrol edilmesiyle ilgili faaliyetleri kapsar.[4]

Analitik bir açıdan bakacak olursak stratejik yönetimi üç kısımda incelenebilir.[5]

1. Örgütün uzun dönemli başarısını belirleyecek karar ve planların yapılması, diğer bir ifade ile, stratejik planlamanın oluşturulması.

2. Stratejinin yürürlüğe konulması için organizasyon, program bütçe ve faaliyet süreçlerinin (prosedürleri) yapılıp uygulanması.

3. Başarı için amaç ve misyonlarda belirtilen sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığının her evrede sürekli olarak kontrol edilmesi ve düzeltici önlemler alınması.

Stratejik yönetim planlaması örgütler için olduğu kadar ülkeler içinde geçerlidir. Ülkelerin de merkezi planlamaya önem veren, yerel özellikleri de dikkate almayan bir çerçeve içinde gelişmelerini sürdüremeyeceğini anlamaları sonucunda, ülke stratejik planları oluşturulmaya başlanmıştır. Ülkeler artık proje bazlı ve dinamik planlarla nicelikli olarak hedefler belirlemekte ve faaliyet planlarını yine bu yönde belirlemektedirler.[6]

Stratejik yönetim sayesinde yöneticiler, temel nitelikte ve örgüt için önemli olan soruları, öncelik ve aciliyetlerine göre, hızla sorup cevaplandırabilmektedir. Bu anahtar sorular şunlardır:[7]

• Ne tür bir işteyiz?
• Geleceğe yönelik vizyonumuz nedir?
• Temel amaç, yön ve değerlerimiz nelerdir?
• En iyi neyi yaparız?
• Hedef kitlemiz kimlerden oluşur?
• Performansımız ne kadar iyidir? Yüksek kalite performansına sahip miyiz?
• Temel çıkarlarımızı tatmin edebiliyor muyuz? Hizmette, hedef grupta ya da kalitede hangi noktaya varmak istiyoruz?
• Değişen çevre bizi nasıl etkiliyor?
• Hangi fırsat ya da tehditleri kullanmak ya da hangilerinden kaçınmak durumundayız?
• Hangi zayıf noktalarımızı güçlendirmek durumundayız?
• Deneyimlerimizden gerekli dersleri çıkarabiliyor muyuz?

Stratejik Yönetimin Özellikleri

• Stratejik yönetim her şeyden önce tepe yönetiminin temel bir fonksiyonudur. Aynı zamanda alt kademe yöneticilerine rehberlik eden bir fonksiyondur.
• Stratejik yönetim işletmeyi bir sistem olarak algılar ve işl3etmeleri açık bir sistem olarak tanımlar.
• Stratejik yönetim, işletme kaynaklarının en etkili şekilde dağıtımı ve kullanımıyla ilgilidir.
• Stratejik yönetim, uzun dönemdeki faaliyetlere ve nihai sonuçlara yoğunlaşan bir işletme yönetim sürecidir.
• Stratejik yönetim, işletmenin uzun dönemde yaşanını devam ettirebilmek için kendisini tehdit eden dışsal çevre unsurlarının incelenmesini zorunlu kılar.[8]

Bazen “stratejik planlama” ile “stratejik yönetim” kavramları birbirinin yerine gelişi güzel kullanılmaktadır. Oysa bu iki kavram birbirinden farklıdır. Stratejik Planlama, amaç ve hedeflere ulaşabilmek amacıyla, gerekli olan strateji ve politikaların belirlenme sürecidir. Stratejik Yönetim ise, uzun vadede organizasyonel performansı istenen ölçüde geliştirebilmek için misyon, amaç ve hedef belirleme, bu çerçevede alternatif stratejiler oluşturma en uygun stratejiyi seçme, uygulama ve doğrulama ile bu kapsamdaki ayarlamaları gerektiği zamanda yapma çalışmalarını kapsayan bir yönetim yaklaşımıdır.[9]

Stratejik yönetim, geleceğin planlanması değildir. İşletmenin çevresi sürekli değiştiğinden, stratejik yönetim değişen koşullara göre, yönetim stratejisinin değişmesini ve ortaya çıkan değişimlere hızla adaptasyon sağlamasını içerir. Oysa tek seferde yapılan stratejik planlamada belirli bir hedefin saptanması söz konusudur. Diğer bir ifade ile stratejik planlama işletmenin belirlenen hedeflere ulaşabilmesinde izleyeceği yolu tarif etmektedir. Bir işletme, amaçlarını gerçekleştirmek için stratejiler oluştururken, öncelikle saptanan stratejilerin bir planlamasının yapılması söz konusudur. Daha sonra yapılan planlar çerçevesinde stratejiler uygulanır ve son aşamada uygulama sonuçları gözden geçirilerek, denetlenir. Dolayısıyla, stratejik planlama, stratejik yönetim kavramından farklıdır.[10]

Stratejik yönetim kavramının ve sahip olduğu sürecin başlıca özellikleri aşağıdaki gibi gösterilebilir.[11]

Stratejik planlamanın stratejik yönetim süreci içerisindeki yeri ise aşağıdaki gibi gösterilmiştir.[12]

Stratejik Planlamanın Tanımı

Strateji de planlama bir örgütün amaç ve misyonlarında açıklanan duruma erişmek için tepe yönetim tarafından yapılan uzun vadeli planlardır. Buna göre, stratejik planlama bir örgütün uzun dönemli başarısını belirleyen kararlar bütünüdür.[13]

Stratejik plan, kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren planlardır.[14]

Stratejik planlama, kuruluşun bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu tarif eder. Kuruluşun amaçlarını, hedeflerini ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemleri belirlemesini gerektirir. Uzun vadeli ve geleceğe dönük bir bakış açısı taşır. Kuruluş bütçesinin stratejik planda ortaya konulan amaç ve hedefleri ifade edecek şekilde hazırlanmasına, kaynak tahsisinin önceliklere dayandırılmasına ve hesap verme sorumluluğuna rehberlik eder.[15]

Stratejik Planlama, örgütün ne olduğu, ne yaptığı ve neyi yaptığına şekil veren ve yol gösteren kararları ve eylemleri üretmek için disipline edilmiş bir çabadır.[16]

Bir soru sorma ve sorgulama disiplini olan stratejik planlama, aşağıdaki üç temel soruya cevap arar:[17]

1- Biz örgüt olarak neyiz?

(Hangi işteyiz? İnsan kaynaklarımızın niteliği ve nicelikleri nelerdir? Yönetim şeklimiz ve tekniklerimiz neler? Müşterilerimiz kimler?

2- Biz ne olmak istiyoruz?

(Hangi alanda iş yapmak istiyoruz? İnsan kaynaklarımızı hangi seviyeye getirmek istiyoruz? Teknolojimizi nasıl geliştireceğiz?)

3- Hedeflerimize nasıl ulaşacağız?

(İnsan kaynakları, teknoloji, finansman ve yönetim stratejilerinin hedeflere ulaşmak için nasıl kombine edileceği bu aşamada belirlenecektir.)

Stratejik planlama, kamu kurumlarının kullandıkları beşeri, mali ve fiziki kaynakları ile gerçekleştirdikleri faaliyetler ve elde edilen çıktı ile hizmetlerin sonucunda ne olacağının belirlendiği bir süreçtir. Kamu mali yönetimi açısından stratejik planlama, hesap verme sorumluluğu üst siyasi makam tarafından üstlenilen siyasi tercih ve seçimlerin idareler tarafından uygulanacak siyasalara dönüştürüldüğü, başka bir deyişle, teknokratik ve bürokratik işleme tabi tutularak plan biçiminde ifade edildiği ve maliyetlendirildiği bir egzersiz niteliğindedir.[18]

Stratejik Planlamanın Özellikleri

Stratejik planlama bir örgütün günlük faaliyetlerine yön ve anlam sağlayan bir araç olup örgütün değerlerini, mevcut durumunu ve çevresini değerlendirip bu faktörleri örgütün arzulanan gelecek durumu ile ilişkilendirir. Stratejik planlama, kendine özgü bir metodolojisi olan ve belirli süreçlerin birbirini takip ettiği planlı bir yapıya sahiptir. Gelişigüzel olmayıp sistemli bir yapıdır. Stratejik planlamanın belli başlı özellikleri şunlardır:[19]

• Süreçlerin planlanmasıdır. Yönetim süreçlerini her aşamada plan disiplini içinde ele alır.
• Sonuçların planlanmasıdır. Girdilere değil çıktılara, sonuçlara odaklıdır.
• Değişim planlamasıdır. Geleceği planlama iddiasında olduğundan değişimi destekler ve geleceğe yöneliktir.
• Gerçeklere dayanır. İç ve dış çevre şartlarını dikkate alır.
• Yönetim aracıdır. Yönetim disiplininden beklenen bütün fonksiyonları içerir.
• Katılımı sağlar. Stratejik planlama sürecinde içerde en üst yönetimin ve altlarının, dışarıda ise paydaş ve hedef kitlelerin katılımını sağlar.
• Geleceğe bakıştır. Oluşturduğu vizyon ve buna ulaşmak için kullandığı yol ve yöntemlerle geleceği tahminin ötesinde kurgular. Gelecekte nerede olunmak istediğini açıklar.
• Dinamiktir. Değişim koşullarına göre yenilenir. Şartlara uyum gösterir.
• Ekip çalışmasına gerektirir. Katılımı esas aldığından, ortak çalışmayı gerektirir. Geleceğe yönelik eylemler olduğunda çok sayıda veri ve bilgi kullanılır. Uzmanlığa dayanır.
• Kaliteyi artırır. Kurumun her kademesinde stratejik düşünme, karar alma ve eyleme geçme öngördüğünden mükemmelliği getirir.
• Seçme ve önceliklendirme sürecidir. Stratejilerin seçimi, önceliklendirilmesi, buna uygun hedeflerin ortaya konması ve en uygun kaynağın kullanımını sağlar.

Diğer yandan stratejik planlama:

• Günü kurtarmaya yönelik değildir: Uzun vadeli bir yaklaşımdır.
• Bir şablon değildir: Kuruluşların farklı yapı ve ihtiyaçlarına uyarlanabilen esnek bir araçtır.
• Salt bir belge değildir: Stratejik planın hazırlanması, gerçekleştirilmesi için yeterli değildir. Planın sahiplenilmesi ve eyleme geçirilmesi gerekir. Asıl olan stratejik plan belgesi değil, stratejik planlama sürecidir.
• Sadece bütçeye dönük değildir: Stratejik planlama sürecinde kaynak kısıtları dikkate alınmakla beraber, yıllık bütçe ve kaynak taleplerinin stratejik planları şekillendirmemesi; stratejik planın, bütçeyi yönlendirmesi gerekir.

Stratejik planlamada yer alması gereken temel unsurlar şunlardır.[20]

• Durum analizi (özet)
• Katılımcılığın nasıl sağlandığına ilişkin açıklama
• Misyon, vizyon, temel değerler
• En az bir amaç
• Her amacın altında en az bir hedef
• Hedef ölçülebilir şekilde ifade edilememişse ölçüm kriter(ler)i
• Stratejiler
• Tüm amaç ve hedefleri içeren beş yıllık tahmini maliyet tablosu

Stratejik yönetim sürecine ilişkin yukarıda yapılan açıklamalar, bir bütün olarak dikkate alındığında sürecin nasıl işlediğini, ne gibi düşünce tarzı izlendiğini ve bunlara ait açıklamaları aşağıda yer alan tabloda gösterildiği gibi konunun kavranması açısından önem arz etmektedir.

KAYNAKÇA:

-AKGEMCİ, Tahir, Stratejik Yönetim, Gazi Kitabevi Ankara 2013.

-BECERİKLİ Yıldırım, Sema, Stratejik Yönetim Planlaması: 2000’li Yıllarda İşletmeler için Yeni Bir Açılım, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 33/3, Ankara: Eylül 2000.

-DİNÇER, Ömer, Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, 8. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları, 2007.

-DİNLER, Arzu Meltem, ‘Stratejik Yönetim Sürecinde Vizyon ve Misyon’ PARADOKS, Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, (e-dergi), http://www.paradoks.org, ISSN 1305-7979, Yıl:5 Sayı:2, Temmuz, 2009.

-EREN, Erol, Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, 8. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul: 2011.

-GÜRER, Harun, ‘‘Stratejik Planlamanın Temelleri ve Türk Kamu Yönetiminde Uygulanması,’’ Sayıştay Dergisi, Sayı 63, Aralık 2006.

-NARİNOĞLU, Ahmet, Yerel Yönetimlerde Stratejik Yönetim ve Planlama, Mart Matbaacılık, İstanbul: 2009.

-SONGÜR, Neşe, ‘‘Belediyelerin Stratejik Planlama Sürecindeki Gereklilikleri Yerine Getirme Durumları Üzerine Bir Araştırma,’’ Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 17, Sayı 4, Ekim 2008.

-ŞENTÜRK, Hulusi, Belediyelerde Stratejik Planlama, İlke Yayınları, İstanbul: 2005. 

-YILMAZ, Kutluhan, “Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Uygulaması,’’ Sayıştay Dergisi, Sayı, 50-51, Ankara: 2003.

-5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Madde 3. 

-Kamu idareleri için Stratejik Planlama Kılavuzu, 2. Sürüm, Ankara, DPT, Haziran 2006.

-Maliye Bakanlığı 2008-2012 Stratejik Plan Çalışması Temel Bilgilendirme Belgesi, Ankara 2006.

Telefon: +90 (312) 473 84 23
E-Posta: [email protected]
Adres: Çetin Emeç Bulvari Hürriyet Cad. No: 2/12 Çankaya ANKARA