|
|
www.mevzuattakip.com.tr |
UYARI: Makale’nin tamamına, sitemize üye girişi yaptıktan sonra ulaşabilirsiniz. Siteye üye değilseniz, lütfen ÜYE OL butonuna tıklayarak üye olunuz. Üyelik esnasında, girilen bilgilerin şüpheli olması halinde, üyeliğiniz silinecektir.
TOPAL ÖRDEK MESELESİ
Gazi SERT
Hukukçu
E. Mahalli İdareler Başkontrolörü
İngilizcesi “Lame Duck” olan “Topal Ördek” deyimi siyasi hayatımıza Amerikan (ABD) siyasetinden girmiş bir deyimdir. Bu kavram özde, ABD Anayasasında yer alan “Kuvvetler Ayrılığı İlkesi” ile ilgili bir kavramdır. Kökeni Aristo’ya kadar uzanan bu ilke, siyaset bilimi öğretisine Fransız sosyal bilimcisi Montesquieu'nun "Yasaların Ruhu" kitabında ortaya koyduğu düşüncelerle girmiştir.
Kuvvetler ayrılığı sistemi, devletin üç ana fonksiyonunu (yasama, yürütme ve yargı) yerine getiren organların, tek bir kişinin elinde toplanmasını engellemek üzere düşünülmüş bir sistemdir. Çünkü bu üç yetkiyi de elinde bulunduran bir iktidar, mutlak (totaliter) bir iktidar olur. Kuvvetler Ayrılığı Sisteminin en sert şekli ABD’de uygulanmaktadır. Çünkü, Montesquieu’nun düşünceleri Amerika'nın politik felsefesinin şekillenmesinde büyük rol oynamıştır.
ABD Anayasası'na göre yasama yetkisi Senato ve Temsilciler Meclisi'nden oluşan Birleşik Devletler Kongresi'nde, yürütme yetkisi ABD Başkanında, yargı yetkisi ise Yüksek Mahkeme ile alt derece mahkemelerdedir. ABD Anayasasında getirilen denge ve denetleme mekanizmasıyla yasama, yürütme ve yargının birbiri üzerinde dengeli bir otorite sahibi olması sağlanmıştır. Buna rağmen, bu sistemde de zaman zaman aksaklıklar ortaya çıkmaktadır. ABD’de başkanlık seçimleri ile kongre seçimleri farklı zamanlarda yapıldığından, bazen kongre seçimlerinde başkanın çoğunluğu kaybetmesi ve kongreden istediği yasaları (hatta bütçeyi) geçirememesi durumu ortaya çıkıyor ki, bu durum Amerikan siyasetinde “Topal Ördek” olarak nitelendiriliyor. Örneğin, 7 Kasım 2006 yılındaki Kongre seçimlerinde, Başkan Bush Senato ve temsilciler meclisindeki çoğunluğunu kaybederek topal ördek durumuna düşmüştür.
Son yıllarda “Topal Ördek” deyimini ülkemizin siyasetçileri de kullanmaya başlamışlardır. Ülkemizin Devlet yönetim sisteminde de ABD’deki kadar sert ve dengeli olmasa da, kuvvetler ayrılığı ilkesi söz konusudur. Anayasamızın başlangıç bölümünde kuvvetler ayrılığı ilkesine yer verilmiş olup; yasama, yürütme ve yargının düzenlendiği bölümlerinde ise organlar arasında denge ve denetlemeyi sağlamaya yönelik hükümler getirilmiştir. Ülkemizde yeni uygulanmaya başlanan Cumhurbaşkanlığı Sistemi için de, topal ördek durumu söz konusu olabilecektir.
Ülkemizde 31 Mart 2019 tarihinde gerçekleştirilen mahalli idareler seçimleri sonucunda, özellikle büyükşehirlerde, önceki seçimlere nazaran farklı bir sonuç ortaya çıkmış, büyükşehir belediye başkanlığını kazanan partiler, büyükşehir belediye meclislerinde yeterli çoğunluğu sağlayamamıştır. Dolayısıyla, belediye başkanlarının gündeme aldıkları konular ile ilgili olarak belediye meclislerinden karar çıkarmaları zorlaşmıştır. Bu durumdaki belediye başkanları açısından 'topal ördek' durumu olduğu söylenebilir mi? Biraz zorlama ile söylenmesi mümkündür.
Ancak unutulmamalıdır ki, belediye meclisi yasama organı (TBMM) olmadığı gibi, belediye meclis üyelerinin yasama sorumsuzluğu da bulunmamaktadır. Mer'i mevzuatımıza göre belediye meclis üyelerinin mecliste kullandıkları kabul veya ret oylarından dolayı mali ve cezai sorumlulukları söz konusudur. Ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanununun 30 uncu maddesinin (a) bendine göre, belediye meclisinin kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal etmesi ve bu durumunda belediyeye ait işleri sekteye veya gecikmeye uğratması meclisin feshini gerektirir.
5393 sayılı Belediye Kanununun 18 inci maddesinde, belediye meclisinin görev ve yetkileri tahdidi (numerus clausus) olarak sayılmış olup, belediye meclisinin kanunda sayılan bu görevleri yerine getirmemesi meclisin feshini gerektirebileceği gibi, bu yasal görevlerin yerine getirilmemesi neticesinde kamu zararı doğarsa veya kişilerin mağduriyetine sebep olunursa meclis üyelerinin mali ve cezai sorumlulukları da söz konusu olacaktır.
Buna göre, gerek bağımsız olarak seçilmiş ve gerekse mecliste siyasi parti grubu çoğunluğu sağlayamamış belediye başkanlarına iş yaptırmamak için, belediye meclisi çoğunluğunun olumsuz tutum sergileyerek, yasal olarak karara bağlanması gereken konuları gerekçesiz veya siyasi sebeplerle reddetmesi, bunun da belediyenin işlerini sekteye uğratması durumunda, hem meclisin feshi hem de meclis üyelerinin mali ve cezai sorumlulukları söz konusu olacaktır.
Diğer taraftan, aynı durumun Belediye Encümeni için de geçerli olduğunu hatırlatmakta fayda vardır. Belediye encümeninin yasal görevlerini yerine getirmemesi durumunda, buna oyları ile sebep olan encümen üyelerinin de mali ve ceza sorumlulukları söz konusu olacaktır.
Telefon: +90 (312) 473 84 23
E-Posta: mts@mevzuattakip.com.tr
Adres: Çetin Emeç Bulvari Hürriyet Cad. No: 2/12 Çankaya ANKARA