İşsizlik sigortası fonunda Ocak 2017 itibarıyla 104 milyar TL’nin üzerinde para birikti. İşsizlik sigortası fonunda para birikmesi çalışanların ve işverenlerin geleceğinin güvence altında olması demektir. Fon ne kadar büyürse bu güvence o kadar genişleyecek demektir. Fondaki paranın son dönemde istihdam teşvikleri için kullanılması gündemde. Bugünkü yazımda fona kim ne kadar prim ödüyor, işsizlik maaşında kriter esnetilebilir mi gibi soruları masaya yatıracağım.
3 KOLDAN PRİM ÖDENİYOR
İşsizlik sigortası fonuna işçi, işveren ve devlet prim ödüyor. İşçinin ve devletin ödediği prim prime esas kazancın yüzde 1, işverenin ise yüzde 2. Dolayısıyla fona en çok prim ödeyen kesim işverenler. Fonun kurulma amacı işsizlik riskine karşılık çalışanlara güvence sağlanması ve işverenlerin İŞKUR’dan donanımlı eleman temin edebilmesi için mesleki eğitim, yetiştirme kursları gibi faaliyetlerin yürütülmesi. Fon bu anlamda görevini yerine getiriyor. İşsizlik sigortasından işsizlerin maaş alınabilmesi için temelde iki şart bulunuyor.
İSTİFA EDENE YOK!
Bunlardan ilki işsizin kendi iradesi dışında işsiz kalmış olması. Yani ancak istifa eden bir çalışan işsizlik sigortasından maaş alamıyor. Aynı şekilde emeklilik için yaş dışındaki diğer şartları tamamladığı için SGK’dan yazı alarak işten ayrılan kişiler de bu nedenle işsizlik sigortasından maaş alamıyor. Benzer şekilde ikale sözleşmesi imzalayarak işten ayrılan kişiler de işsizlik parası almaya hak kazanamıyor.
BAZI İSTİSNALAR VAR...
İşsizlik sigortasından maaş alabilmek için işsiz kalınan dönemden önceki son dört ay kesintisiz prim ödemiş olmak gerekiyor. Ancak bazı durumlarda işçinin ay içerisindeki primi 30 gün üzerinden yatırılmaz. Çalışan hasta olmuşsa ve rapor almışsa, ücretsiz izin kullanmışsa, disiplin cezası almışsa prim günü eksik yatar. Son 120 gün kesintisiz prim ödemiş olma koşulunda bu süreler dikkate alınmaz. Yani işsiz kalmadan önceki dört ay içerisinde istirahat raporu alan, ücretsiz izin kullanan, gözaltına alındığı için eksik günü olan kişiler, son 3 yıl içerisinde en az 600 gün prim ödemişlerse işsizlik sigortasından maaş alabilirler. Rapor almış işçi de bu çerçevede işsizlik sigortasından maaş alabilir.
En yüksek 1.411 lira
İşsizlik sigortasından maaş almaya hak kazanan bir kişiye son dört aylık prime esas kazancının yüzde 40’ı kadar maaş ödenir. Yani bir çalışan işsizlik parası olarak son dört aylık brüt ücretinin yüzde 40’ını alabilir. 2017 yılı için en düşük işsizlik parası 705,41 TL’dir. İşsizlik maaşında bir de üst sınır söz konusu. Bu şekilde hesaplanan maaş miktarı asgari ücretin yüzde 80’ini geçemiyor. Dolayısıyla bir kişinin brüt ücreti 7 bin TL bile olsa bu yıl ödenecek en yüksek işsizlik maaşı 1.411,21 TL’yi geçemiyor.
Teşvikleri de finanse ediyor
İşsizlik sigortasından sigorta prim teşviklerinin finanse edilmesi son dönemde yeniden gündeme gelen bir konu. Şu an için yürürlükte olan sigorta prim teşviklerinin beş tanesinin finansmanı işsizlik sigortası fonu. Bu teşviklerin uzun süreli işsizler, kadınlar ve gençler gibi işgücü piyasasının dezavantajlı kesimlerine yönelik olduğu görülüyor. Yani işsizlik sigortası fonundan finansmanı sağlanan teşvikler ilave istihdam yaratan ve ilave olarak işe aldığı kişileri işgücü piyasasının dezavantajlı kişilerinden seçen işverenlere veriliyor.
Geçen yıl 3.6 milyar ödendi
Ocak ayı itibarıyla İŞKUR 507 bin 357 kişiye işsizlik maaşı ödemiş. 2016 da toplam 3 milyar 682 milyon TL’nin üzerinde işsizlik maaşı ödemesi yapılmış. İşsizlik sigortası fonunun daha çok işsiz için kullanılması çok önemli. Ancak işsizlik maaşının miktarı ve süresinin belirlenmesi çok hassas bir konu. İşsizlik maaşı az olursa amacına ulaşamaz, fazla olursa amacından sapar.
Kaynak: Okan Güray Bülbül