BELEDİYE HİZMETLERİNİN YERİNE GETİRİLMESİNDE FİNANSMAN KOLAYLIĞI (İŞKUR TOPLUM YARARINA PROGRAMI)

Kemal ÜLKER

Baş İş Müfettişi

Bu çalışmamızda Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünün Aktif İşgücü Hizmetleri Kapsamında özellikle İl ve İlçe Belediyeleri ve Kaymakamlıklar ile ortak olarak düzenlemiş oldukları Toplam Yararına Program (TYP) usul ve esasları ve uygulama kriterlerine yönelik genel bilgi verilmesi amaçlanmıştır.

Bu programlar Türkiye’nin tüm İl ve İlçelerinde uygulanmaktadır. Uygulamada yetki Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine verilmiştir. Bu giderlerin finansmanı yine İl Müdürlükleri tarafından sağlanmaktadır.

Toplum yararına program (TYP) nedir?

İşsizliğin yoğun olduğu dönemlerde veya yerlerde doğrudan veya yüklenici eli ile toplum yararına bir iş ya da hizmetin gerçekleştirilmesi yoluyla özellikle istihdamında zorluk çekilen işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engelleyerek işgücü piyasasına uyumlarını amaçlayan ve bunlara geçici gelir desteği sağlayan programlar olarak tanımlanmaktadır.

TYP’nin hedefi

İşsizliğin yoğun olduğu dönemlerde veya yerlerde doğrudan veya yüklenici eli ile toplum yararına bir iş ya da hizmetin gerçekleştirilmesi yoluyla özellikle istihdamında zorluk çekilen işsizlerin çalışma alışkanlık ve disiplininden uzaklaşmalarını engelleyerek işgücü piyasasına uyumlarını gerçekleştirmek ve bunlara geçici gelir desteği sağlamaktır.

12 Mart 2013tarih ve 28585 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğene göre hizmet alınabilecek ya da işbirliği yapabilecek hizmet sağlayıcılar;

a) Kamu kurum veya kuruluşları.

b) Sivil toplum kuruluşları.

c) Özel sektör işyerleri.

Birinci fıkranın (a) bendindekilerle düzenlenecek TYP’lerde işbirliği yapılması esastır. (b) ve (c) bendindekilerle ise hizmet alımı yoluyla TYP düzenlenebilir. Şeklinde düzenleme ile hizmet sağlayıcılar belirtilmiştir. Burada Kamu Kurum ve kuruluşları (İl ve İlçe Belediyeleri, Kaymakamlıklar) ve sivil toplum kuruluşları ile düzenlenen programlarda herhangi bir hizmet alımı şartı (İhale yöntemi) getirilmemiştir.

TYP hangi alanlarda uygulanmalıdır?

a) Çevre temizliği.

b) Kamusal altyapının yenilenmesi.

c) Millî Eğitim Bakanlığına bağlı resmi okullarda çevre düzenlemesi.

ç) Bakım onarım ve temizlik işleri yapılması.

d) Restorasyon, tarihi ve kültürel mirasın korunması.

e) Ağaçlandırma.

f) Park düzenlemeleri.

g) Vadi ve dere ıslahı.

ğ) Erozyon engelleme çalışmaları.

Ayrıca, kamu yararı göz önüne alınarak başka faaliyet konularında da program düzenlenebilir.

TYP’nin süresi

TYP’lerde haftalık süre, en fazla kırk beş saattir.

TYP uygulama süresi, her bir program için dokuz aydan fazla olamaz.

Katılımcılar için yararlanma süresi, on iki ay içerisinde ayrı ayrı olarak veya bir defada en fazla dokuz aydır.

Kimler TYP’ye katılabilir?

a) Kuruma kayıtlı işsizler,

b) 18 yaşını tamamlamış olanlar,

c) Emekli, malul, dul ve yetim aylığı almayanlar,

ç) Öğrenci olmayanlar, (açık öğretim öğrencileri hariç),

d) TYP’den yararlanılmaya başlanan gün itibarıyla herhangi bir sosyal yardım almayanlar, katılımcı olurlar.

Katılımcı sayısı ve seçim usulü

TYP katılımcı sayısı, uygulanacak programın niteliğine, uygulanacak alanın genişliğine ve/veya TYP için ayrılan kaynağın miktarına göre beş kişiden az olmamak üzere belirlenir.

Katılımcıların TYP konusuna uygun eğitim, yaş, cinsiyet ve diğer nitelikleri bulunanlar arasından TYP’nin uygulandığı yere en yakın bölgeden seçilmesi esastır.

İl müdürlüğü; sözleşme konusu işin niteliğine ve özelliğine uygun katılımcıları belirleyebilmek, özellikle istihdamında güçlük çekilen işsizlerin istihdam edilebilirliklerini artırmak ve desteklemek; ilin sosyo-ekonomik farklılıklarını gözeten uygulamaları gerçekleştirebilmek ile TYP’nin aksamasına ve başarısız olmasına sebep olabilecek kişileri engelleyebilmek amacıyla katılımcı seçiminde noter kurası yöntemi veya liste yöntemini kullanabilir ya da katılımcıların yüzde seksenini noter kurası yöntemi, yüzde yirmisini ise liste yöntemi ile belirleyebilir. İl müdürlüğünün hangi yöntemi kullanacağını katılımcı seçimine ilişkin ilanda belirtmesi gerekir.

Genel olarak hizmet sağlayıcının (Yüklenici) sorumlukları

Yüklenici ile il müdürlüğü arasında, TYP’nin niteliğini ve karşılıklı hak ve yükümlülükleri gösteren sözleşme imzalanır.

Katılımcıların Kurumla ilgili iş ve işlemleri dışındaki, vergi ve sosyal güvenlik gibi tüm resmi iş ve işlemleri yükleniciler tarafından yerine getirilir.

Katılımcılara ait adli sicile ilişkin yazılı beyan, sağlıkla ilgili olarak çalışmaya engel bir durum olmadığına dair yazılı beyan ve işin niteliğine uygun diğer belgelerin istenmesinden yüklenici sorumludur.

Katılımcıların uygun nitelikte olmamalarından kaynaklanacak sonuçlardan ya da görevli oldukları alanlara ve üçüncü kişilere verecekleri zararlardan yüklenici sorumludur.

Katılımcıların devamsızlık sınırlarını aşmaları ya da yüklenicinin herhangi bir sorumluluğunu yerine getirmemesi nedenleriyle katılımcıya yapılan fazla ödemelerden yüklenici sorumludur.

TYP için son teklif verme tarihinden önceki bir yıl içerisinde ve TYP’nin fiilen başlayacağı tarihe kadar yüklenicinin veya bağlı ve yan kuruluşlarının çalışanı olan kişiler TYP’den yararlanamazlar.

Yüklenicinin, hak edişlere ilişkin belgeleri izleyen ayın yedinci gününe kadar il müdürlüğüne teslim etmesi gerekir.

Katılımcılara yapılacak ödemeler

Kamu kurumlarıyla yapılan işbirliğinde sadece katılımcılara ödenmesi gereken zorunlu giderler karşılanır ve ilana çıkılmaksızın TYP düzenlenir.

Her bir katılımcıya yapılacak ödeme, 4857 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen on altı yaşını doldurmuş işçiler için günlük asgari ücret miktarının katılım sağlanan gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktardan oluşur. Ödemeler, bir ay kesintisiz katılım sağlayanlar için otuz gün üzerinden yapılır. Katılım sağlanmayan gün bulunması halinde yapılacak ödeme, katılım sağlanmayan gün sayısının otuz günden düşülmesi sonucu bulunan gün sayısı üzerinden hesaplanır.

Haftalık izin hakkını kazanan katılımcılar için bu izin süresi yapılacak ödemenin hesaplanmasında dikkate alınır.

Vergi ve sosyal güvenlik prim giderleri katılımcıya yapılacak ödemeler üzerinden hesaplanarak bu gider kalemine ilave edilir. Bu nedenle vergi ve sosyal güvenlik prim oranları katılımcının hak ettiği aylık toplam ödeme miktarına uygulanarak hesaplanır.

Sağlık raporuna bağlı olarak devamsızlık yapan katılımcıya SGK tarafından iş göremezlik ödendiğinden dolayı, sağlık raporu alınan günler için ücret ödenmeyecektir

31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde katılımcıların durumuna uygun olarak hesaplanacak olan asgari geçim indirimi, durumlarını gösterir belgelere bağlı olarak yükleniciler tarafından katılımcılara ödenir.

Yapılan giderlerin Finansmanı

Ödemeler, aylık hak edişler doğrultusunda yükleniciler tarafından katılımcılar için yapılan ödemelere ilişkin belgelerin il müdürlüğüne ibrazı sonrasında bu belgelerin inceleme işlemlerinin tamamlanması sonucunda yapılır. Yüklenici, Kurum tarafından hazırlanan bordro programlarını kullanarak katılımcıların prim ve ödeme bilgilerini süresi içinde il müdürlüğüne teslim edebilir.

Aylık hak ediş, cari ay boyunca çalışılan toplam saat veya gün esas alınarak düzenlenir. Hak ediş belgelerine maaş bordrosu, varsa idari giderler ve kâr için fatura ve fatura yerine geçen belgeler eklenerek il müdürlüğüne teslim edilir.

TYP’nin kamu kurum veya kuruluşlarıyla düzenlenmesi halinde katılımcı ödemelerine ilişkin istihkakların il müdürlüğüne gönderilmesini müteakip, giderler Kurum tarafından kamu kuruluşunun hesabına aktarılır.

Sarf Malzemesi giderleri ve Finansmanı

Sarf malzemesi gideri, TYP’nin yürütülmesi için gerekli olan ekipman giderlerini ifade eder. TYP’nin iş sağlığı ve güvenliğine uygun şekilde yürütülebilmesi için katılımcıya sağlanması gereken elbise, eldiven, kask, gözlük, ayakkabı, çizme vb. Sarf malzemeleri de bu gider kapsamında değerlendirilebilir.

Sarf malzemesi giderine ilişkin ödemeler Sosyal Güvenlik Kurumları Harcama Belgeleri Yönetmeliğinde belirtilen belgelerden birisi karşılığında yapılır.

TYP’nin yürütülmesini sağlamaya yönelik olarak katılımcılar için ödenmesi öngörülen toplam giderin yüzde beşini aşmamak üzere, TYP süresince katılımcı tarafından kullanılması zorunlu olan sarf malzemeleri için yükleniciye ödeme yapılabilir.

Kontrol ve Denetimini kimler yapar?

Kurumun genel denetim yetkisi ile 4904 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi uyarınca oluşturulan Denetim Kurulunca denetim yetkisi saklı kalmak kaydıyla TYP denetiminden yüklenici sorumludur.

Bunun yanında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişlerince de uygulamaya dönük yerinde denetim yapılmakta ihtilaflar çözüme kavuşturulmaktadır.

Sonuç

Toplum Yararına Program (TYP) kapsamında İl ve İlçe Belediyeleri gerçekten güzel, gözle görülür ve takdir edilir hizmetler sunmuşlardır. Özellikle parklar, bahçeler, mesire yerleri, ağaçlandırma, kaldırım yenileme, mezarlıların ıslahı gibi hizmetlerinde iyileştirmeler yapmışlardır. Bu hizmetlerin finansmanı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü İl Müdürlükleri tarafından gerçekleşmektedir. Bu da hem Belediye bütçelerine katkı sağlamak hem de belediye hizmetleri yerine getirilmektedir.

• İş Kanunu (4857)