ALKOL DÜZENLEMESİ

Gazi SERT

İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü

Uzun süre gündemden düşmeyen ve Türkiye Cumhuriyetinin yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde de hararetli tartışmaların yapıldığı “ALKOL DÜZENLEMESİ”ni içeren 6487 sayılı “Bazı Kanunlar İle 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 24/05/2013 tarihinde TBMM Genel Kurulunda oy çokluğu ile kabul edilmiş ve Cumhurbaşkanının onayına müteakip 11 Haziran 2013 tarihli ve 28674 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

6487 sayılı Kanunda; 2489 sayılı Kefalet Kanunu, 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, 492 sayılı Harçlar Kanunu, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda değişiklikler yapılmıştır. 6487 sayılı Kanun bildiğimiz, kanunlaştırma tekniğine uygun olmayan ancak yasama organında bir türlü vazgeçmediği ve bir klasik haline getirdiği TORBA YASA kategorisindedir. Torba içinde birbiriyle ilgisiz ve çok farklı alanlara yönelik 15 adet Kanun ve 1 adet Kanun Hükmünde Kararnamede gerçekleştirilen değişiklikler bulunmaktadır.

Makalede, mahalli idareleri yakından ilgilendirmesi açısından 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu ile 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun’da yapılan değişiklikler üzerinde durulacaktır.

Torbadan Çıkan Yasaklar ve Sınırlamalar

6487 sayılı Kanun ile; 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanununun mülga 6. maddesi yeniden düzenlenerek alkollü içkilerin reklamı, tanıtımı ve satışına ilişkin birtakım yasaklar ve sınırlamalar getirilmiş olup, bu yasak ve sınırlamaları şu şekilde sıralayabiliriz:

1) Alkollü içkilerin her ne surette olursa olsun reklamı ve tüketicilere yönelik tanıtımı yapılamaz. Bu ürünlerin kullanılmasını ve satışını özendiren veya teşvik eden kampanya, promosyon ve etkinlik yapılamaz. Ancak, münhasıran alkollü içkilerin uluslararası düzeyde tanıtımına yönelik ihtisas fuarları ile bilimsel yayın ve faaliyetler düzenlenebilir. Alkollü içkileri üreten, ithal eden ve pazarlayanlar, her ne surette olursa olsun hiçbir etkinliğe ürünlerinin marka, amblem ya da işaretlerini kullanarak destek olamazlar. Açık alkollü içki satışı yapmaya ilişkin izin belgesi olan işletmelerde servis amaçlı materyallerde marka, amblem ve logo kullanılabilir. Televizyonlarda yayınlanan dizi, film ve müzik kliplerinde alkollü içkileri özendirici görüntülere yer verilemez.

2) Alkollü içkileri üretenler, ithal edenler ve pazarlayanlar her ne amaçla olursa olsun, teşvik, hediye, eşantiyon, promosyon veya bedelsiz olarak alkollü içki dağıtamazlar.

3) Alkollü içkiler, tüketilmek veya beraberinde götürülmek üzere on sekiz yaşını doldurmamış kişilere satılamaz veya sunulamaz.

4) On sekiz yaşını doldurmamış kişiler, alkollü içkilerin üretiminde, pazarlanmasında, satışında ve açık sunumunda istihdam edilemez. Yasal düzenlemeler uyarınca gerçekleştirilen eğitim amaçlı çalışmalar bu hükmün dışındadır.

5) Alkollü içkiler, otomatik satış makineleri ile satılamaz, her nevi oyun makineleri veya farklı yöntemlerle oyun ve bahse konu edilemez. Bu ürünler basın ve yayın yoluyla tüketicilere satılamaz ve posta ile satış yöntemi kullanılarak gönderilemez. Alkollü içkiler, 22:00 ila 06:00 saatleri arasında perakende olarak satılamaz.

6) Alkollü içkiler sunum izni verilen yerlerde açık olarak tüketilebilir ve bu yerlerde tesis sınırları dışında tüketilmek üzere alkollü içki satışı yapılamaz.

7) Alkollü içkiler, işletme dışından görülecek şekilde perakende olarak satışa arz edilemez.

8) İhraç amaçlı üretilenler hariç olmak üzere, Türkiye’de üretilen veya ithal edilen alkollü içkilerin ambalajları üzerine, zararlarını belirten Türkçe yazılı uyarı mesajları konulur. Uyarı mesajları resim, şekil veya grafik biçimlerinde de olabilir. Uyarı mesajlarını taşımayan alkollü içkiler satışa arz edilemez, satılamaz. Uyarı mesajlarının şekli, boyutu ve içeriği Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alınarak Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından belirlenir.

9) Alkollü içkilerin marka, tanıtıcı ve ayırt edici hiçbir işareti, alkolsüz içki ve sair ürünlerde; alkolsüz içki ve sair ürünlerin marka, tanıtıcı ve ayırt edici hiçbir işareti de alkollü içkilerde kullanılamaz. Ancak, ihraç amaçlı üretilenlerde bu fıkra hükmü uygulanmaz.

10) İhraç amaçlı üretilenler hariç olmak üzere, alkollü içki kategorisindeki ürünlerin işlenmesi sonucunda, elde edilen alkolsüz içkilerde; içeriğinde alkol kalmış içeceklerin ambalajları üzerine içerdiği alkol miktarı, alkol tamamen alınmış ise alkolün tamamen alındığı hususu tüketiciler tarafından kolaylıkla okunabilecek şekilde yazılır.

11) Meskûn mahaller ve konaklama yerleri hariç olmak üzere, otoyollardaki ve devlet karayollarındaki yapı ve tesislerde alkollü içki satışına ve tüketimine izin verilmez. Öğrenci yurtları, sağlık hizmeti verilen yerler, spor müsabakası yapılan stadyum ve kapalı spor salonları, her türlü eğitim ve öğretim kurumları, kahvehane, kıraathane, pastane, bezik ve briç salonları ile akaryakıt istasyonlarının mağaza ve lokantalarında alkollü içkilerin satışı yapılamaz.

Bu saydığımız yasak ve sınırlamalara uymayanlara 4250 sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanununun 7. maddesinde idari para cezaları öngörülmüş olup, yukarıda 1, 2, 5, 8, 9 ve 10. sıralarda sayılan yasaklara uymayanlara idari para cezalarını vermeye Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu, televizyon ve radyolara uygulanacak idari para cezalarını vermeye Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, diğer bentlerde yer alan idari para cezalarını vermeye de mahalli mülki amir yetkilidir. Bu yasaklarla ilgili olarak belediyelerin veya il özel idarelerinin idari para cezası verme yetkileri bulunmamaktadır.

6487 sayılı Kanun ile; 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanunun 2 ve 5. maddelerinde değişiklikler yapılarak, özel araç sürücülerine araç kullanırken sigara yasağı; tütün içermeyen ancak tütün mamulünü taklit eder tarzda kullanılan her türlü nargile ve sigaranın, tütün ürünü kabul edileceği hükmü; ayrıca, 4207 sayılı Kanunun 2. maddesindeki yasaklara uymayan işyerlerine idari para cezasını gerektiren fiillerin bir yıllık dönemde üçüncü tekerrüründe on günden bir aya kadar kapatma cezası getirilmiştir. 4207 sayılı Kanunun 5. maddesine göre; idari para cezasını ve kapatma cezasını verecek mercii mahallin mülki amiri olup, belediyelerin veya il özel idarelerinin yetkileri bulunmamaktadır. Sadece, özel hukuk kişilerine ait ve herkesin girebileceği binaların kapalı ve açık alanları ile sokak veya kamuya ait sair alanlarda aykırı davranan kişilere belediye zabıta görevlilerince, idari para cezası (2013 yılı için 88 TL) verilecektir.

Perakende ve Açık Alkollü İçki Satışı Yapan İşyerlerinin Ruhsatlandırılmasına İlişkin Yeni Düzenlemeler

6487 sayılı Kanun ile, 4250 sayılı Kanunun mülga 9. maddesi yeniden düzenlenerek; özellikle perakende ve açık alkollü içki satışı yapan (içkili lokanta, içkili restoran, bar gibi)  işyerleri ile ilgili bir takım yeni düzenlemeler getirilmiştir. Söz konusu maddede;

“Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumundan satış belgesi almak isteyenlerin, öncelikle belediye veya il özel idaresinden iş yeri açma ruhsatı ya da Kültür ve Turizm Bakanlığından turizm belgesi almaları zorunludur. Tütün mamulü, etil alkol, metil alkol ve alkollü içki satmak isteyenlerin, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumundan satış belgesi almaları zorunludur. Belediye veya il özel idaresi, ruhsat vermeden önce, yetkili kolluk kuvvetinin görüşünü alır. Kolluk kuvveti görüşünü yedi gün içinde verir.

Bu Kanun kapsamına giren ürünlerin perakende veya açık olarak satışının yapıldığı yerler ile örgün eğitim kurumları ve dershaneler, öğrenci yurtları ve ibadethaneler arasında kapıdan kapıya en az yüz metre mesafenin bulunması zorunludur. Bu fıkradaki mesafe şartı turizm belgeli işletmeler için uygulanmaz.

Mesafe şartı, satış belgesinin verildiği tarih itibarıyla aranır.

İkinci fıkradaki mesafe sınırları içerisindeki taşınmaz kültür varlığı olarak tescilli yapılarda düzenlenecek süreli etkinlikler için Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumunca açık alkollü içki sunum izni verilebilir.” hükümleri getirilmiştir. Bu hükümlere göre;

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 5/d ve 32. maddelerinde, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin ruhsatlandırılmasında genel asayiş ve güvenlik yönünden yetkili kolluk kuvvetinin görüşünün alınmış olması şartı aranırken, yeni düzenlemeyle aynı şart perakende alkollü içki satışı yapan büfe, bakkal, market, süpermarket, hipermarket, kuruyemişçi gibi işyerleri içinde getirilmiştir. Yani bundan böyle, perakende alkollü içki satışı yapmak isteyen büfe, bakkal, market, süpermarket, hipermarket, kuruyemişçi gibi işyerlerinin ruhsatlandırılabilmesi için, yetkili kolluk kuvvetinin görüşünün alınması gerekecektir.

Yine, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 5/ı ve 32. maddelerinde; meyhane, kahvehane, kıraathane, bar, elektronik oyun merkezleri gibi umuma açık yerler ile açık alkollü içki satılan yerlerin, resmî ve özel okul binalarından ve ilk ve orta öğretim öğrencilerinin barındığı öğrenci yurtları ile anaokullarından, kapıdan kapıya en az yüz metre uzaklıkta bulunması zorunluluğu getirilmişken, yeni düzenlemeyle aynı zorunluluk perakende alkollü içki satışı yapan büfe, bakkal, market, süpermarket, hipermarket, kuruyemişçi gibi işyerleri içinde getirilmiştir. Yani bundan böyle, perakende alkollü içki satışı yapmak isteyen büfe, bakkal, market, süpermarket, hipermarket, kuruyemişçi gibi işyerlerinin ruhsatlandırılabilmesi için, bu yerlerin örgün eğitim kurumları ve dershaneler, öğrenci yurtları ve ibadethaneler arasında kapıdan kapıya en az yüz metre mesafede bulunması şartı aranacaktır.

Diğer bir husus, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte açık alkollü içki satışı yapan işyerleri ile ibadethaneler arasında belli bir mesafe öngörülmemiş iken, yeni düzenlemede; perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işyerleri ile ibadetler arasında kapıdan kapıya en az yüz metre mesafe bulunması şartı getirilmiştir.

 Perakende ve Açık Alkollü İçki Satışı Yapan İşyerlerinin Devri ile İlgili Yeni Düzenlemeler

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 8. maddesi gereğince; ruhsatta belirtilen faaliyet konusu ve adresin değişmemesi kaydıyla işyerinin devredilmesi halinde, devralan kişinin başvurusu üzerine dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınmak suretiyle yeni işletmeci adına tekrar ruhsat düzenleniyordu. Bu kural bütün işyerlerinin devrinde uygulanıyordu.

Yeni düzenlemede perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işyerlerinin devri zorlaştırılmıştır. 6487 sayılı Kanun 5. maddesiyle 4250 sayılı Kanuna eklenen geçici 1. maddenin dördüncü fıkrasında; perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işyerlerinin birinci ve ikinci derece kan hısımlarına devredebileceği, hükmü getirilmiştir.

Buna göre, perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işletme sahipleri bundan böyle işletmelerini sadece birinci ve ikinci derece kan hısımlarına devredebileceklerdir. Medeni Kanuna göre kişinin birinci derece kan hısımları çocukları, annesi ve babası, ikinci derece kan hısımları ise kardeşleri, torunları, büyük annesi ve büyük babasıdır.

Değerlendirme ve Sonuç

Alkol düzenlemesiyle getirilen yasaklar ve sınırlandırmalar ile perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işletmelerin ruhsatlandırılmasındaki yeni düzenlemeleri toparlayacak olursak;

6487 sayılı Kanun ile alkollü içkilerin reklamı, tanıtımı ve satışına ilişkin birtakım yasaklar ve sınırlamalar getirilmiş olup, on sekiz yaşını doldurmamış kişiler hariç kişilere yönelik bir alkol kullanım yasağı söz konusu değildir. Yasaklar ve sınırlamalar alkollü içkilerin reklamı, tanıtımı ve satışına ilişkindir. Getirilen yasakların denetimini yapmak ve idari yaptırımları uygulamak yetkisi, yasağın konusuna göre Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu ile mahalli mülki amirlere aittir. Bu yasaklarla ilgili olarak belediyelerin veya il özel idarelerinin denetleme ve idari para cezası verme yetkileri bulunmamaktadır.

Alkol düzenlemesinde, belediyeler ile il özel idarelerini doğrudan ilgilendiren husus; perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işyerlerinin ruhsatlandırılmasında getirilen yeni düzenlemelerdir.

Bakkal, market, süpermarket, hipermarket, kuruyemişçi, büfeler gibi perakende alkollü içki satışı yapmak isteyenler ile içkili lokanta, içkili restoran ve bar gibi açık alkollü içki satışı yapmak isteyenlerin Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumundan satış belgesi almaları gerekmekte olup; belge alabilmeleri için de öncelikle belediye veya il özel idaresinden iş yeri açma ruhsatı ya da Kültür ve Turizm Bakanlığından turizm belgesi almaları gerekmektedir.

Belediye veya il özel idareleri gerek perakende alkollü içki satışı ve gerekse açık alkollü içki satışı yapmak isteyenlerin ruhsat başvurularında, öncelikle yetkili kolluk kuvvetinin görüşünü alacaklar, kolluk kuvveti görüşüne müteakipte bu yerler ile örgün eğitim kurumları ve dershaneler, öğrenci yurtları ve ibadethaneler arasında kapıdan kapıya en az yüz metre mesafenin bulunup bulunmadığının tespitini yapacaklardır. Ancak, bu mesafe şartı Kültür ve Turizm Bakanlığından turizm belgesi almış olan tesislerde aranmayacaktır.

Açık alkollü içki satışı yapan işyerleri için İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik gereğince yetkili kolluk kuvvetinin görüşü ile eğitim tesisleri ve ibadethanelere uzaklık şartı aranıyordu. Yeni düzenleme ile bu şartlar perakende alkollü içki satışı yapılan işyerleri için de getirilmiştir. Ancak, mesafe şartı 6487 sayılı Kanunun yayımı tarihinden (11 Haziran 2013) önce iş yeri açma ruhsatı ve satış belgesi almış işletmeler için uygulanmayacaktır.

Diğer önemli bir hususta perakende veya açık alkollü içki satışı yapan işyerlerinin devridir. Bu tür işyerleri ancak işyeri sahibinin birinci ve ikinci derece kan hısımlarına devredilebilecektir.

Uzun süre gündemden düşmeyen ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde hararetli tartışmalar neticesinde kabul edilen bu düzenlemelerin, ilgili idareler tarafından bir taraftan gençlerimizi kötü alışkanlıklardan koruyacak şekilde ve diğer taraftan da insanların yaşam tarzlarına müdahale edilmeyecek şekilde uygulanması temennisiyle...