Belediye Gelirlerinin Kredi Kartıyla Tahsilâtı ve Muhasebe İşlemleri

Gazi SERT

İçişleri Bakanlığı

Mahalli İdareler Kontrolörü

2000’li yıllarda bankacılık sektörünün hızla gelişimine paralel olarak banka kredi kartları kullanımı da yaygınlaşmıştır. Büyükşehir Belediyeleri ve il belediyeleri ile ilçe belediyelerin çoğunda belediye gelirlerinin tahsilâtında kredi kartıyla ödeme uygulaması başlatılmıştır. Belediyelerin gelirlerini kredi kartıyla tahsil edebilmeleri için hukuki alt yapının olması gerekmektedir. Ancak, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile bu Kanuna istinaden düzenlenen yönetmeliklerde kredi kartlarıyla tahsilât hususlarında yeterli açıklamalara yer verilmemiştir.

Kredi kartlarıyla yapılacak gelir tahsilâtlarının belli bir düzene kavuşturulması için Maliye Bakanlığınca veya İçişleri Bakanlığınca hukuki bir düzenleme yapılması zaruri hale gelmiştir. Bu düzenlemenin en kısa zaman yapılması temennisiyle; kredi kartıyla tahsilat yapan ve yapmayı düşünen mahalli idarelerce, hukuki açıdan asgari düzeyde uyulması gereken usul ve esasların açıklanması amacıyla bu makale kaleme alınmıştır.

Mahalli İdare Gelirlerinin Kredi Kartıyla Tahsilâtı Mümkün Müdür?

21.03.1958 gün ve 9864 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Belediye Tahsilât Yönetmeliğinde, tahsilat görevlileri ile gelirlerin tahsilinde uyulacak usul ve esaslar düzenlenmiş olup, günümüze kadar uygulana gelmiştir. Ancak, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile bu Kanuna istinaden düzenlenen “Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Usulü Yönetmeliği” ve “Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”te Belediye Tahsilât Yönetmeliği’nde düzenlenen hususlara yer verildiğinden, söz konusu Yönetmeliğin uygulanabilirliği ortadan kalkmıştır.

Belediye Tahsilât Yönetmeliği’nde kredi kartlarıyla (POS cihazıyla) tahsilât yapılacağına dair bir hükme yer verilmemiştir.

Kamu kurumlarının gelir tahsilâtlarında kredi kartı kullanılmasıyla ilgili düzenlemeye 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun da yer verilmiştir.

6183 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde; Maliye Bakanlığının tayin edeceği yerlerde ve yine Maliye Bakanlığınca belirlenecek amme alacaklarının, mükelleflerce bankalar ve postaneler vasıtasıyla ödenebileceği hükmü getirilmiş olup; söz konusu maddenin ikinci fıkrasına 30.07.2003 tarihli, 4962 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle eklenen (5) nolu bentle de; banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanılmak suretiyle, ödeme imkânı getirilmiş ve bu konuda düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 38 inci maddesinde; banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilâtlara ilişkin usul ve esasların Maliye Bakanlığınca belirleneceği hükmü getirilmiştir.

Ayrıca, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 73 üncü maddesinde, banka kredi kartları ile yapılan tahsilâtlara ilişkin olarak Maliye Bakanlığınca Genel Bütçe için belirlenen usul ve esaslara uyulur, hükmü getirilmiş olup;

20 Şubat 2004 gün ve 25379 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan (17) Sıra Nolu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği ile döner sermayeli işletme gelirlerinin banka kredi kartları ile tahsil edilmesine ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Ancak, diğer gelirlerle ilgili olarak Maliye Bakanlığınca henüz bir düzenleme yapılmamıştır.

Bu itibarla, gerek 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 41 inci maddesi, gerekse Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 73 üncü maddesi hükümleri uyarınca, mahalli idarelerin gelir tahsilâtlarını (vergi, harç ve katılma payları ile tarifeye bağlı ücret gelirleri, vergi cezaları, idari para cezaları ve gelirlere ilişkin gecikme faizlerini) kredi kartlarıyla (POS cihazıyla) tahsil etmeleri husussunda bir engel bulunmayıp, ancak bu hususta Maliye Bakanlığınca düzenleme yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, günümüzde birçok belediyenin kredi kartlarıyla tahsilât yaptığı gerçeğini de göz ardı etmemek gerekir.

Bu sebeple, belediye gelirlerinin (vergi, harç ve katılma payları ile tarifeye bağlı ücret gelirleri, vergi cezaları, idari para cezaları ve gelirlere ilişkin gecikme faizlerinin) kredi kartlarıyla tahsilinde, belediyelerin uymaları gereken usul ve esaslara aşağıda değinilmiştir.

Kredi Kartlarıyla Tahsilatta Uyulması Gereken Usul ve Esaslar Nelerdir?

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 41 inci maddesinde, kredi kartıyla yapılacak tahsilatta genel bir çerçeve çizilmiştir. Buna göre;

Bankalarca kurumlar adına tahsil edilen paraların tahsil edildikleri tarihten itibaren azami 7 gün içinde; kredi kartı ile yapılan tahsilatların ise işlem tarihini takip eden günden itibaren azami 20 gün içinde kurum hesabına aktarılması, bu sürelere uyulmadığı takdirde bankadan gecikme zammı tahsil edilmesi, gerekmektedir.

Belediye gelirlerinin kredi kartı kullanılması suretiyle tahsilatında her ne kadar Maliye Bakanlığınca bir düzenleme yapılmamış olsa da, belediye ile ilgili banka arasında “Kredi Kartı Üye İşyeri Sözleşmesi”nin yapılması; muhasebe birimlerince yerine getirilmesi gereken işlemler; Kredi Kartı Alındılarının şekli, basımı ve kullanılması; banka kredi kartlarının kabulü ve yapılacak işlemlerde belli usul ve esaslara uyulması gerekmektedir.

1- Kredi Kartı Üye İşyeri Sözleşmesinde Yer Alması Gereken Hususlar:

Belediyelerin kredi kartıyla tahsilat yapabilmeleri için öncelikle bir veya birden fazla bankayla anlaşma yapmaları gerekmektedir. Belediyelerin bankalarla yapacakları “Kredi Kartı Üye İşyeri Sözleşmesi” ilgili banka şube müdürleri ile üst yönetici olarak belediye başkanları tarafından imzalanacaktır. Belediye ile ilgili banka arasında yapılan söz konusu Sözleşmede aşağıdaki hususlara yer verilmesi gerekmektedir:

a) Kredi kartı ile yapılan tahsilat tutarının tamamının banka tarafından, tahsilatın yapıldığı günü izleyen en fazla 20 (yirmi) gün içinde (bu günün tatile rastlaması halinde, tatilin bitimini izleyen ilk iş günü), kredi kartı anlaşması yapılan banka şubesinde açılmış olan üye işyeri hesabından mahalli idarenin banka hesabına EFT yoluyla aktarılacağı, bu sürelere uyulmadığı takdirde bankadan gecikme zammı tahsil edileceği,

b) Bankanın, gerek kendi kredi kartları gerekse diğer bankalara ait kredi kartları ile yapılan tahsilat toplamı üzerinden herhangi bir komisyon almayacağı;

c) İki günü geçen tatil günlerinde yapılacak tahsilatların bloke süresinin, tatilin bitimini izleyen ikinci iş günü başlayacağı,

d) POS cihazları ve bu cihazlarda kullanılacak tüm sarf malzemelerinin (şerit, POS rulosu vb.) banka tarafından bedelsiz olarak sağlanacağı,

e) POS cihazlarında olabilecek arızaların (PTT hat arızaları hariç), banka yetkililerine bildirildiği tarihten itibaren en geç 2 (beş) iş günü içerisinde giderileceği,

Hususlarına yer verilmesi gerekmektedir.

2- Muhasebe Birimlerince Yerine Getirilmesi Gereken Hususlar:

a) POS cihazının kullanımı için en az bir adet şehirlerarası otomatik telefon hattı tahsis edilecek, telefon hattı sayısı, kullanılacak POS cihazı sayısına göre banka yetkilileri ile varılacak mutabakat sonucu arttırılabilecektir.

b) POS cihazları, tahsilatın yoğun olduğu ve kart sahiplerinin kolayca ulaşabilecekleri veznelere konulacaktır.

3- Kredi Kartı Alındılarının Şekli, Basımı ve Kullanılması:

Banka kredi kartı ile yapılan tahsilat karşılığında, mükellefe (veya kart hamiline) POS cihazından çıkartılan tahsil belgesinin ikinci nüshası ile Makale ekinde yer alan “Kredi Kartı Alındısı” (Örnek:1) verilecektir.

Kredi kartı alındıları, her ciltte 50 adet olmak üzere seri ve sıra numaralı, biri dipkoçan olmak üzere üç nüsha olarak bastırılacak, alındının aslı banka kredi kartı hamiline verilecek, ikinci nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenecek ve dipkoçan ise muhasebe biriminde saklanacaktır.

4- Banka Kredi Kartlarının Kabulü ve Yapılacak İşlemler:

a) Mükellef ile banka kredi kartı hamilinin farklı kişiler olması halinde, karışıklıklara meydan verilmemesi açısından mükellefin ad ve soyadı tahsil belgesinin uygun bir yerine yazılacaktır.

b) Kredi kartıyla tahsilat yapıldıktan sonra kart hamiline POS makinesinden çıkartılan tahsil belgesinin ikinci nüshası ile Kredi Kartı Alındısının ilk nüshası verilecektir.

c) POS cihazından her gün “Gün Sonu Raporu” alınacaktır.

d) İşlemi yapan veznedar veya tahsildarlarca, görevin bitiminde, POS cihazından alınacak ara raporu ile tahsil belgeleri ve kredi kartı alındıları karşılaştırılarak raporun arkası, ad-soyad ve unvan yazılarak imzalanacak ve muhasebe yetkilisine teslim edilecektir.

e) Muhasebe yetkilisince, veznedar veya tahsildarların işlemlerine ait tahsil belgeleri ve ara raporları, gün sonu raporu ile kontrolü ve doğruluğu sağlandıktan sonra, gün sonu raporu mühürlenip imzalanacaktır.

f) POS cihazından alınan tahsil belgeleri ile gün sonu raporu ve ara raporları, kredi kartı alındılarıyla birlikte muhasebe biriminde muhafaza edilecektir.

g) Kredi kartı ile yapılan tahsilatın sehven fazla alındığının anlaşılması durumunda, aynı kredi kartı ile POS cihazının fonksiyonları kullanılarak fazla çekilen tutar kadar iade işlemi yapılacak ve cihazdan alınacak “alacak belgesi” kart hamiline imzalattırılarak tahsil belgesi ekine bağlanacaktır.

5- Muhasebeleştirme İşlemleri ve Kayıt Örnekleri:

Banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat tutarları, her günün sonunda düzenlenecek Muhasebe Fişi ile muhasebeleştirilecektir. Muhasebe Fişine, kredi kartı alındıları, tahsil belgeleri, ara raporları ve “Gün Sonu Raporu” eklenecektir.

Ayrıca, muhasebe yetkilisince, kredi kartlarıyla yapılan tahsilatların zamanında banka hesaplarına intikal ettirilip ettirilmediğine yönelik kontroller düzenli bir şekilde yapılarak, çıkabilecek aksaklıkların giderilmesi gerekmektedir.

Banka kredi kartı ile yapılan işlemlerin muhasebeleştirilmesinde Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 73 üncü maddesinde açıklanan “109 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı” çalıştırılacaktır.

Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı; banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat ve bunlara ilişkin olarak yapılan mahsup ve iade işlemlerinin izlenmesi için kullanılır. Banka kredi kartlarından alacaklar hesabına ait borç ve alacak kayıtları şu şekilde yapılacaktır:

a) Hesabın Borç Kayıtları;

Banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar bir taraftan bu hesaba borç, 600- Gelirler Hesabı veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan gelir kaydedilen tutarlar 805- Gelir Yansıtma Hesabına borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.

b) Hesabın Alacak Kayıtları;

1) Banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlar nedeniyle kurumun banka hesabına aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, 102-Banka Hesabına borç kaydedilir.

2) Banka kredi kartıyla yapılan tahsilatlardan iptal edilenlere ilişkin tutarlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı’na borç ve alacak kayıtları ile ilgili örnekler verecek olursak;

Örnek 1: 12 Mayıs 2009 tarihli Gün Sonu Raporundan; o gün içerisinde kredi kartlarıyla toplam 4.000,00 TL bütçe geliri tahsilatı yapıldığı, bu tahsilatın 1.300,00 TL’nın bina vergisi, 1.700,00 TL’nın bina inşaat harcı, 200,00 TL’nın pazar yeri işgal harcı ve 800,00 TL’nın su tesisleri harcamalarına katılma payı tahsilatı olduğu anlaşılmıştır. Düzenlenecek muhasebe fişiyle hesap kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır;

Örnek 2: Mükellefin başvuru üzerine Kredi kartıyla yapılan 300,00 TL iptal edilerek nakit olarak tahsil edilmiştir. Düzenlenecek muhasebe fişiyle hesap kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır;

Örnek 3: Kredi kartıyla yapılan 3.000,00 TL tahsilâtın banka hesabına yattığı bankadan gelen ekstreden anlaşılmıştır. Düzenlenecek muhasebe fişiyle hesap kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır;