Belediye Mevzuatının Adresi!
Belediye Mevzuatının Adresi!
Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılması ve Bu Ek Ödemelerin Sigorta Primleri Karşısındaki Durumu
Halil MEMİŞ
İçişleri Bakanlığı Kontrolörü
Doğu Karadeniz Belediyeler Birliği Genel Sekreteri
1- Giriş:
Bilindiği üzere, Devlet memurlarına ve bunlarla birlikte sözleşmeli personel ek ödeme yapılması ile ilgili olarak değişik dönemlerde, Bakanlar Kurulu Kararları ile düzenlemeler yapılmaktadır.
Bu düzenlemeler kapsamında 2006 ve 2008 yıllarında yapılan düzenlemeler de, mahalli idarelerde istihdam edilen sözleşmeli personel açısından özel düzenlemeler getirilmiştir.
25.10.2008 gün ve 27035 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 3 Üncü Maddesi Uyarınca Yapılacak Ek Ödemenin Uygulanmasına İlişkin Genelge” ile de bu konularda bazı açıklamalar yapılmıştır.
Olayın, birbirini takip eden üç düzenleyici işlemle yapılması nedeniyle, uygulamada bazı tereddütlerin doğduğunu öğrenmiş bulunuyoruz. Bundan dolayı, bu tereddütlerin giderilmesini teminen, bu yazı kaleme alınmıştır.
Bu tereddütler, sözleşmeli personele ek ödeme yapılıp yapılamayacağı ve yeni yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun karşısında ek ödemenin prime esas kazançlar açısından dikkate alınıp alınmayacağı hususlarında yoğunlaşmaktadır.
2- Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılması:
Öncelikle, 04.07.2006 tarih ve 26218 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2006/10603 Karar sayılı “Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar” adlı Bakanlar Kurulu Kararında, sözleşmeli personel ile ilgili düzenlemeler yapılmış ve bazı sözleşmeli personele ek ödeme öngörülmüştür.
Buna karşılık; 16.08.2008 tarih ve 26969 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2008/14012 karar sayılı “375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 3 üncü Maddesi Uyarınca Yapılacak Ek Ödemeye İlişkin Karar” adlı Bakanlar Kurulu Kararında da sözleşmeli personel ile ilgili düzenlemeler yer almış ve onların ek ödemeleri düzenlenmiştir.
2008/14012 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 5. maddesi ile, 2006/10603 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar”ın 1. maddesinin birinci fıkrasında değişiklik yapılmıştır.
Dolayısıyla, 2008/14012 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 2006/10603 sayılı Bakanlar Kurulu Kararını yürürlükten kaldırmamış, aksine onda değişiklik yapmıştır. Değişiklikler dikkatle incelendiğinde anlaşılacaktır ki, 2006/10603 sayılı Kararın değişik şeklinde yer alan ek ödemeler mahalli idarelerde istihdam edilen sözleşmeli personele yapılacaktır.
Maddenin değişiklikten önceki hali:
Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar (2006/10603)
Ek ödeme
MADDE 1 – (1) Kadro karşılığı istihdam edilen sözleşmeli personel, sözleşme ücretleri 6/6/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların 3 üncü maddesinde belirlenen tavan ücreti aşanlar, idarelerin yurt dışı teşkilatlarında istihdam edilenler ile ayın veya haftanın bazı günleri ya da günün belirli saatleri gibi kısmi zamanlı çalışanlar hariç olmak üzere;
a) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilen sözleşmeli personelden ekli (I) sayılı Cetvelde yer alan kamu idarelerinde istihdam edilenlere,
b) Diğer sözleşmeli personelden ekli (II) sayılı Cetvelde yer alan kamu idarelerinde anılan Cetvelde belirtilen mevzuat hükümlerine göre istihdam edilenlere,
sözleşme ücreti ile ilişkilendirilmeksizin, 1/1/2006 - 30/6/2006 tarihleri arasında 40 YTL, 1/7/2006 tarihinden itibaren ise 80 YTL tutarında, her ay ek ödeme yapılır.
(2) Ancak, birinci fıkrada sayılan sözleşmeli personelden bir önceki yılda (2005 yılı dahil); 21/12/1967 tarihli ve 969 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin son fıkrasında öngörülen ödemeden yararlananlar, 8/5/1991 tarihli ve 3717 sayılı Kanunun 2 nci maddesi uyarınca yol tazminatının yarısı olarak bankalara yatırılan tutarlardan ödeme yapılanlar ile 4/1/1961 tarihli ve 209 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre ödeme yapılanlara, söz konusu hükümlere göre önceki yılda yapılmış olan ödemelerin toplam net tutarına, birinci fıkraya göre yapılması öngörülen ek ödeme toplam net tutarı ulaştıktan sonra birinci fıkraya göre ek ödeme yapılmaya başlanır. Aynı yıl içerisinde söz konusu ödemelerden yararlananlara 15 Aralık tarihinde yapılacak ek ödeme, sadece 15-31 Aralık dönemini kapsayacak şekilde gün hesabıyla ödenir.
(3) Belediyelerde, il özel idarelerinde ve mahalli idare birliklerinde ekli (II) sayılı Cetvel kapsamında çalışanlara birinci fıkraya göre yapılacak ek ödeme, ayrıca %25 artırımlı olarak uygulanamaz ve bunların birinci fıkrada belirtilen ek ödemeden yararlandırılmalarında, 6/6/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların 3 üncü maddesinde belirlenen tavan ücreti aşıp aşmadıklarına bakılmaz.
(4) Ek ödeme sözleşme ücretlerinin ödendiği bütçeden karşılanır.
(5) Ek ödemenin hak kazanılmasında ve ödenmesinde sözleşme ücretlerine ilişkin hükümler uygulanır ve bu ek ödeme damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu Karar uyarınca yapılacak ek ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, iş sonu tazminatı, tazminat, ödenek, döner sermaye payı, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.
(6) Ek ödeme, bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihten önce ilgili mevzuatı uyarınca fark tazminatından yararlanan sözleşmeli personelin önceki pozisyonunun ücretinin artırılması sonucunu doğurmaz. Bu ek ödeme fark tazminatı uygulamasından yararlanan kapsama dahil personelin yeni mali haklarının belirlenmesinde, fark tazminatı hesabında dikkate alınmak suretiyle uygulanır.
(7) Bu Kararın uygulamasına ilişkin olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
Maddenin değişiklikten sonraki hali:
Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar (2006/10603)
Ek ödeme
MADDE 1 – (1) (2008/14012 Karar sayılı BBK’nin 5. maddesi ile değişik) Kadro karşılığı istihdam edilen sözleşmeli personel, sözleşme ücretleri 6/6/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası kapsamında belirlenenler, idarelerin yurt dışı teşkilatlarında istihdam edilenler ile ayın veya haftanın bazı günleri ya da günün belirli saatleri gibi kısmi zamanlı çalışanlar hariç olmak üzere;
a) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilen sözleşmeli personelden ekli (I) sayılı Cetvelde yer alan kamu idarelerinde istihdam edilenler ile diğer sözleşmeli personelden ekli (II) sayılı Cetvelde yer alan kamu idarelerinde (belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri hariç) anılan Cetvelde belirtilen mevzuat hükümlerine göre istihdam edilenlere, en yüksek Devlet memuru aylığına (ek gösterge dâhil) ekli (III) sayılı Cetvelde yer alan oranların uygulanması suretiyle hesaplanacak tutarda,
b) Belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birliklerinde ekli (II) sayılı Cetvelde belirtilen mevzuat hükümlerine göre istihdam edilen sözleşmeli personele, sözleşmeli olarak çalıştırılmasına esas alınan kadro unvanı için "375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 3 üncü Maddesi Uyarınca Yapılacak Ek Ödemeye İlişkin Karar" ile tespit edilen tutarda,
sözleşme ücreti ile ilişkilendirilmeksizin her ay ek ödeme yapılır.
(2) Ancak, birinci fıkrada sayılan sözleşmeli personelden bir önceki yılda (2005 yılı dahil); 21/12/1967 tarihli ve 969 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin son fıkrasında öngörülen ödemeden yararlananlar, (2008/14012 Karar sayılı BBK’nin 5. maddesi ile ek) 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Kanunun 58 inci maddesinde öngörülen ödemeden yararlananlar, 8/5/1991 tarihli ve 3717 sayılı Kanunun 2 nci maddesi uyarınca yol tazminatının yarısı olarak bankalara yatırılan tutarlardan ödeme yapılanlar ile 4/1/1961 tarihli ve 209 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre ödeme yapılanlara, söz konusu hükümlere göre önceki yılda yapılmış olan ödemelerin toplam net tutarına, birinci fıkraya göre yapılması öngörülen ek ödeme toplam net tutarı ulaştıktan sonra birinci fıkraya göre ek ödeme yapılmaya başlanır. Aynı yıl içerisinde söz konusu ödemelerden yararlananlara 15 Aralık tarihinde yapılacak ek ödeme, sadece 15-31 Aralık dönemini kapsayacak şekilde gün hesabıyla ödenir.
(3) (2008/14012 Karar sayılı BBK’nin 5. maddesi ile ek fıkra) 2547 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde öngörülen ödemeden yararlanan 657 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre istihdam edilen sözleşmeli personele, bu hükme göre yapılan ödemelerin aylık net tutarının, birinci fıkra uyarınca belirlenen ek ödemenin net tutarından az olması halinde, anılan hükme göre yapılan ödeme yerine sadece birinci fıkra hükmü çerçevesinde ek ödeme yapılır.
(4) Belediyelerde, il özel idarelerinde ve mahalli idare birliklerinde ekli (II) sayılı Cetvel kapsamında çalışanlara birinci fıkraya göre yapılacak ek ödeme, ayrıca %25 artırımlı olarak uygulanamaz ve bunların birinci fıkrada belirtilen ek ödemeden yararlandırılmalarında, 6/6/1978 tarihli ve 7/15754 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esasların 3 üncü maddesinde belirlenen tavan ücreti aşıp aşmadıklarına bakılmaz.
(5) Ek ödeme sözleşme ücretlerinin ödendiği bütçeden karşılanır.
(6) Ek ödemenin hak kazanılmasında ve ödenmesinde sözleşme ücretlerine ilişkin hükümler uygulanır ve bu ek ödeme damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu Karar uyarınca yapılacak ek ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, iş sonu tazminatı, tazminat, ödenek, döner sermaye payı, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.
(7) Ek ödeme, bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihten önce ilgili mevzuatı uyarınca fark tazminatından yararlanan sözleşmeli personelin önceki pozisyonunun ücretinin artırılması sonucunu doğurmaz. Bu ek ödeme fark tazminatı uygulamasından yararlanan kapsama dahil personelin yeni mali haklarının belirlenmesinde, fark tazminatı hesabında dikkate alınmak suretiyle uygulanır.
(8) Bu Kararın uygulamasına ilişkin olarak ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”
Bu değişikliklerden yola çıkarak, öncelikle bir tespiti yapmak gerekmektedir. 2008/14012 sayılı BBK ile, 2006 yılındaki BKK ile sözleşmeli personele verilen ek ödeme ortadan kaldırılmış, onun yerine 2006/10603 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında değişiklik yapılarak yeni ek ödeme öngörülmüştür.
Bir çok kişide yer alan, 2006 daki ek ödeme ile birlikte, 2008 de yayınlanan BKK ile verilen ek ödeme de alınacak mıdır şeklindeki tereddüt, kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Zira, yapılan değişikliğe dikkat edilecek olursa, 2006’dak hükmün yerini yenisi almıştır.
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 3 üncü Maddesi Uyarınca Yapılacak Ek Ödemeye İlişkin Kararın ekinde yer alan “EK ÖDEME CETVELİ”nde hangi kadroda bulunan hangi personele ne kadar ödeme yapılacağı açıkca ortaya konmuştur.
Buna göre; belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birliklerinde ekli (II) sayılı Cetvelde belirtilen mevzuat hükümlerine göre istihdam edilen sözleşmeli personele, sözleşmeli olarak çalıştırılmasına esas alınan kadro unvanı için "375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 3 üncü Maddesi Uyarınca Yapılacak Ek Ödemeye İlişkin Karar" ile tespit edilen tutarda sözleşme ücreti ile ilişkilendirilmeksizin her ay ek ödeme yapılır.
Örnek: A Belediyesinde 1. Dereceli Mühendis kadrosu karşılığında 5393 sayılı Kanunun 49. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca sözleşmeli personel olarak istihdam edilen bir mühendis, karşılık gösterildiği kadro (1. dereceli Mühendis kadrosu) için öngörülen ek ödeme ne kadar ise onu alacaktır.
Ancak, bize ulaşan bazı sorulardan gerek yukarıda bahsettiğimiz Bakanlar Kurulu Kararlarında ve gerekse 25.10.2008 gün ve 27035 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 3 Üncü Maddesi Uyarınca Yapılacak Ek Ödemenin Uygulanmasına İlişkin Genelge”de yer alan “Kadro karşılığı istihdam edilen sözleşmeli personel”i hariç tutan ifadelerden tereddütler hasıl olduğu, buna göre mahalli idarelerdeki sözleşmeli personelin ek ödemeyi alıp alamayacağı konusunda tereddütler oluştuğu anlaşılmaktadır.
2006/10603 sayılı BKK’nın ekinde yer alan (II) Sayılı Cetvel’de Belediyelerde 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Kanunun 49 mad./3. fıkrası, İl Özel İdarelerinde 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı Kanunun 36 mad./3. fıkrası ve Mahalli İdare Birliklerinde 26/5/2005 tarihli ve 5355 sayılı Kanunun 22 mad./5. fıkrası hükmüne göre çalışan sözleşmeli personele, ek ödemenin yapılacağı; anılan Bakanlar Kurulu Kararının 1. maddesinin ikinci fıkrasında açıkça belirtilmiştir.
Gerek genelgede ve gerekse Bakanlar Kurulu Kararlarında her ne kadar, kadro karşılığı sözleşmeli personelden bahsedilse de, mahalli idarelerde istihdam edilen sözleşmeli personelle ilgili olarak ayrı ve özel bir düzenlemenin Bakanlar Kurulu Kararlarında yapılmış olması nedeniyle, belirtilen ek ödemeyi almalarında sakınca bulunmamaktadır.
Kaldı ki yukarıda bahsi geçen genelgenin 14. maddesinde, 2006/10603 sayılı Karara ekli (I) ve (II) sayılı Cetvellerde sayılan kamu idarelerinde anılan Karar kapsamında yer alan sözleşmeli personele, söz konusu Karara 2008/14012 sayılı Kararla eklenen (III) sayılı Cetvelde pozisyon unvanları itibarıyla belirlenen oranlar üzerinden ek ödeme yapılacağı açıkça belirtilmiştir.
3- Sözleşmeli Personele Yapılan Ek Ödemelerin Sigorta Primleri Karşısındaki Durumu:
Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar (2006/10603)ın 1. maddesinin altıncı fıkrasında yer alan “Ek ödemenin hak kazanılmasında ve ödenmesinde sözleşme ücretlerine ilişkin hükümler uygulanır ve bu ek ödeme damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.
Bu Karar uyarınca yapılacak ek ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, iş sonu tazminatı, tazminat, ödenek, döner sermaye payı, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.” Hükmünün, 5393 Sayılı Kanunun 49. maddesine göre tam zamanlı sözleşmeli personelin almakta olduğu damga vergisi hariç, şu ana kadar hiçbir kesinti yapılmayan ek ödemelerinin sigorta matrahına dahil olup olmayacağı konusunda da tereddütlerin olduğu bize ulaşan sorulardan anlaşılmıştır.
5510 sayılı Kanunun “Prime esas kazançlar” başlıklı 80. maddesinin üçüncü fıkrasında;
“Bu Kanuna göre ilk defa 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olanların prime esas kazançlarının hesabında;
a) Aylıklarını personel kanunlarına göre alan sigortalılar için;
1) İlgili kanunları uyarınca aylık gösterge ve ek göstergeler üzerinden ödenen aylık tutarları,
2) Memuriyet taban aylık ve kıdem aylık tutarları,
3) Makam, temsil ve görev tazminatları, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesi uyarınca ödenen tazminatlar (bölge, kurum, birim, çalışma mahalli, görevin niteliği ve benzeri kriterlere dayalı olarak asıl tazminatlara ilave, ek veya ayrıca ödenen tazminatlar hariç), ……….
b) Kadro karşılığı sözleşmeli olarak görev yapan sigortalılar için işgal ettikleri kadrolar esas alınmak suretiyle (a) bendinde öngörülen unsurlar üzerinden hesaplanan tutarı,
…………….
esas alınır. …………..”
Maddenin birinci ve ikinci fıkralarını incelediğimizde, o fıkralarda sözleşmeli personel ile ilgili olarak her hangi bir düzenlemenin olmadığı görülmüştür.
Buna karşılık maddenin birinci fıkrasının (ki Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları ile ilgilidir.) (c) bendinde yer alan “(b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.” ibaresinin sadece burada belirtilen çalışanlarla ilgili hususlar açısından geçerli bir durum olduğunu düşünmekteyiz. Aksine tüm sigortalılar için olmuş olsaydı, maddede bağımsız bir fıkra ile düzenlenir, sadece 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre çalışanların prime esas kazançlarının düzenlendiği fıkrada yer almazdı diye düşünüyoruz.
Hükmünü verdiğimiz 80. maddenin üçüncü fıkrasının (b) bendinde kadro karşılığı sözleşmeli personel sayılmış, bunların hangi ödemelerinin prime esas alınacağı belirtilmiştir. Buna göre; sözleşmeli personelin karşılık gösterilerek istihdam edildiği kadronun esas alınması suretiyle o kadro için anılan fıkranın (a) bendinde belirtilen unsurları üzerinden bulunan tutar üzerinden prim hesaplanacaktır.
Bu unsurlar ise şunlardır:
- İlgili kanunları uyarınca aylık gösterge ve ek göstergeler üzerinden ödenen aylık tutarları,
- Memuriyet taban aylık ve kıdem aylık tutarları,
- Makam, temsil ve görev tazminatları,
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesi uyarınca ödenen tazminatlar (bölge, kurum, birim, çalışma mahalli, görevin niteliği ve benzeri kriterlere dayalı olarak asıl tazminatlara ilave, ek veya ayrıca ödenen tazminatlar hariç).
Buradan yola çıkarak; Değişik Adlar Altında İlave Ödemesi Bulunmayan Sözleşmeli Personele Ek Ödeme Yapılmasına Dair Karar (2006/10603) ın 1. maddesinin altıncı fıkrasında yer alan “Ek ödemenin hak kazanılmasında ve ödenmesinde sözleşme ücretlerine ilişkin hükümler uygulanır ve bu ek ödeme damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu Karar uyarınca yapılacak ek ödeme, ilgili mevzuatı uyarınca ödenmekte olan zam, iş sonu tazminatı, tazminat, ödenek, döner sermaye payı, ikramiye, ücret ve her ne ad altında olursa olsun yapılan benzeri ödemelerin hesabında dikkate alınmaz.”
Hükmü karşısında, ek ödemelerin primlere esas kazançlara dahil olmaması gerektiğini düşünmekteyiz.
(Önemli Tespit: Sözleşmeli personel kapsam açısından Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde gibi düzenlenmiş olmasına karşın, primlere esas kazançların tespiti açısından Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanlarla aynı kategoride değerlendirilmişlerdir.)
